-
“MUTLULUK NEDİR?” SORUSU HAKKINDA
511 kere okundu
Zaman zaman size de yönelmiş bir biçimde karşılaştığınız bu soru, her ne kadar yeterli ciddiyetle sorulmayan bir hale dönüşmüş gibi gözükse de belki de insanı ilgilendiren en önemli soru. Çünkü kim ne kadar inkar ederse etsin, aslında herkesin tek amacı mutlu olmak. Fakat elde etmeye çalışma yolları farklı. Mutluluk, esas hedef olmasına rağmen neden sanki tanımı bilinmiyormuş ya da anlaşılamamış gibi bu soru dolaşır insanlar arasında?
Bir de esas hedefimiz bu değilmiş gibi bir hale sokarız kendimizi, kendimize fiziksel veya psikolojik zorluk veren şeyleri bile bile yaparak. Fakat bunun da esas amacı yine mutlu olabilmektir. Neden mutluluğun yolu bazen zorluk/acı çekmeye kadar uzanabiliyor? Bu ruh haline ulaşmanın, neden bu kadar farklı yolları olabiliyor?
Bizim için belli şartlar oluştuğunda ulaştığımız ruh halini, 5 duyu aracılığıyla iletişim adına “mutluluk” kelimesiyle ifade ediyoruz. “Mutluluk” kelimesi ile hangi halimizi özetlemeye çalışıyoruz?
Mutluluk artışını, beklenti azlığına bağlayanlar olmuş. Mesela Hint kökenli Kanada doğumlu kişisel gelişim ve liderlik uzmanı Robin Sharma’nın şu sözü aktarılır sık sık: “İnsan beklentisi kadar mutludur. Formül: sıfır beklenti, sonsuz mutluluk.” Buradan yola çıkarak da beklentileri sınırlamak, azaltmak önerilir. Peki gerçekten insanların beklentilerini sınırlaması, hatta sıfırlaması mümkün mü pratikte? Ya da kaç kişi için mümkün? Bazen bize göre yokluk içinde yaşayan Afrikalı çocukların mutluluğu buna delil gösterilir. Robin Sharma’nın sözünün veya benzerlerinin reddini yapmıyorum, sadece farklı bir noktaya dikkat çekiyorum. Bu paragrafı şu soruları sorarak bırakmak istiyorum: “Beklentilerimiz” gibi gözüken şeyler gerçek beklentilerimiz mi yoksa itiraf edemediğimiz gerçek beklentilerimiz için bir araç olmasını umduklarımız mı? Acaba esas beklentimiz hiç değişmiyor da, o esas beklentiye aracı olacağını düşündüğümüz şeylerin türü değişiyor ya da sayısı mı artıyor veya azalıyor zaman zaman?
Benim mutluluk tanımım şöyle:
Mutluluk, kişinin kendini haklı hissetmesidir.
Bunu diğer bir ifade ile; mutluluk, kişinin içinde yerleşik olan “adalet” ile çelişkiye düşmemesidir
şeklinde de ifade edebiliriz.
Neden mutluluğun gerçek tanımının bu olduğu sonucuna varıyorum? Bu soruya bir kitap yazacak kadar uzun da cevap verebilirim ama kısa ve net örneklerle, aklımdaki tespitleri toparlayabilirsem bu yazıda anlatmaya çalışacağım.
Bunu ifade ettiğimde bazen “mutluluk, kişinin haklı çıkmasıdır” şeklinde yanlış anlaşılabiliyor halbuki bunu söylemiyorum, dediğim tam olarak şu; “mutluluk, kişinin kendini haklı hissetmesidir”, ikisi arasında çok fark var. Burada kişinin herhangi bir tartışmada haklı çıkmasından bahsetmiyorum, herhangi bir tartışmayla alakası yok, böyle basit yüzeysel bir şey değil; konu, kişinin ne hissettiği.
İnsanlar ömürleri boyunca haklılık hissini elde etmek için gayret ederler ve kendi veri tabanlarına göre kendilerini haklı durumda, yani “doğru yolda” hissettiklerinde “mutlu” olurlar. Fakat esas hedef olan bu his, buna birer aracı olan olaylar/düşünceler arasında örtüldüğü için mutluluklarının bundan kaynaklandığını açıkça tespit veya itiraf etmez insanlar.
Hatta bu hissi, kendilerini kandırarak elde etmeye çalışanlar da vardır. Kendilerini haklı hissetmek için görmek istediklerini görürler, düşünmek istedikleri gibi düşünürler, diğerlerine gözlerini/kulaklarını kapatırlar.
Bir şeyleri yanlış yaptıklarını düşündükleri zaman 2 seçenekleri vardır; ya vicdan azabı çekmek, ya da kendilerini haklı olduklarına inandırmak için çeşitli telkinleri oluşturmaya çalışmak. Vicdan azabı çeken, haksızlığını itiraf etmiştir ve doğru olan ne ise onları yaparak haklılık hissine ulaşmaya çalışır. Diğeri ise kendisinin haklı (doğru yolda) olduğuna kendisini inandırmak için telkinlere sığınır. Bu telkinleri ya kendi kendine yapar, ya da “yakınım” dediği kişilere bir şekilde yaptırmaya çalışır. Kimisi bunun için saatlerce “yakını” ile sohbet eder, yaşadıklarını anlatır. Üstü örtülü “sen haklısın” mesajını alana kadar içini döker. Bu hissi aradıklarını bildiğiniz için belli durumlarda sohbet ettiğiniz çoğu kişiye, empati yaparak “çok haklısın” ya da “sen de haklısın” demiş olmanız, bu anlattığımı özetliyor.
“İnsanlar ömürleri boyunca haklılık hissini elde etmek için gayret ederler” ifadem çok “aşırı” veya “gereksiz genelleyici” gibi duruyor olabilir fakat bunun, gerçeğin kendisi olduğunu düşünüyorum, sadece ispat ve itiraf etmesi zor. Zorluğunun sebebi; fiil ve düşüncelerinin ardındaki derinliğe inmek isteyen samimi insan sayısının az olması. Haklı hissetmenin yollarını çoğunlukla kendimizden bile gizli şekilde ararız.
Belli bir yaşa geldikten sonra; Bu hissi elde etmek için okula gideriz, bu hissi elde etmek için okuldan kaçarız, bu hissi elde etmek için işe gideriz, bu hissi elde etmek için işten kaçarız, bu hissi elde etmek için; kavga ederiz, insanları barıştırırız, çocuk sahibi oluruz veya çocuk sahibi olmak istemeyiz, profesör oluruz veya akademisyenliğin sınırlayıcı olduğunu düşünürüz, sanat, bilim ile ilgileniriz, çevre ediniriz veya yalnızlığı seçeriz, bu hissi elde etmek için araba, ev, eşya alırız veya yine bu hissi elde etmek için fakirleşene kadar bütün malımızı insanlara dağıtırız vs… Hatta bu dediklerimi eksik anlayıp, “hayır ben haklı hissetmek için yaşamıyorum” diyebilecek olanlar da yine bu hissi elde etmek için bunu söylerler.
“Haklı hissetmenin” açılımı yukarıda da ifade ettiğim gibi, insanlara karşı haklı çıkmak falan değil, daha derin ve içimizde yerleşik bir histen bahsediyorum. Tersten düşünürsek bu; suçluluk duymamaktır. Geçmişe dönüp baktığımızda kendi bilgimize göre “tamam ben haklıyım”, “doğru bir hayat yaşadım” dediğimizde mutlu hissediyoruz.
“Haklı hissetmek” istemenin temelinde evrensel ve kaçılamayan “adalet” kavramı var. İçimizde yerleşik olduğunu belirttiğim kavram bu. Bir hırsız bile kendini kandırarak çalar, yani herkes kendi yaptığını meşrulaştırarak yapar. En büyük zalimler, yaptıklarını meşrulaştırarak yaparlar. Haklılık hissini kendilerini kandırarak elde etmeye çalışanlar ya yeni veriler edinerek, ya sorgulamalarını baskılayan şartlanmalara tutunamayacak hale gelerek ya da zamanın getireceği ‘zorunlu geniş açıdan bakma hali’ne ulaşarak aslında haksız oldukları sonucuna ulaşırlar er geç. Ve sonunda “adalet” onları üzer.
Psikolojide onay görmeyen insanların mutsuzluğu anlatılır sık sık. Oysa yaptıklarının doğru olduğuna tam emin olacak kadar sorgulayıp, iyi niyetle derinleşmiş bir birimin kendisini haklı hissetmesi ve dolayısıyla mutlu olması için onay görmesine de gerek kalmaz. Hatta bazen bize yönelik yapılan onaylar, biz haksız bir hayat içinde olsak da bizi kendimize haklı hissetirmek suretiyle zarar verebilir. Bu yüzden bazen sahip olunan beden güzelliği, zenginlik, güç veya herhangi bir yetenek, insanların bizi (hayranca bakış veya sözlerle) onaylamasına yardımcı olmak suretiyle kendimizi haklı bir hayat yaşıyor zannettirerek dezavantaj haline dönüşebilir. Geçici beden güzelliğini kullanıp şöhret olan nice tip, bu onay bombardımanı yüzünden kendisini sorgulamaz halde musmutlu bir hayat yaşamaktadır; temelsiz/bitecek ve geniş açıdan bakmayı engelleyen bir mutluluk.
Nadiren de olsa bazen insanların gözünde haksız çıkmaya razı oluruz, ama bunu da yine kendimizi haklı hissetmek için yaparız, çünkü bunun bir üstünlük (erdem) olduğuna kendi içimizde inanmışızdır. “Boşver büyüklük sende kalsın” lafının bu gezegende açığa çıkmış olması, bu dediğimi ispatlamaya kâfi.
Sanat ile örnek verelim; İnsan, “hüzünlü” bir müzik dinlemeyi tercih edebilen bir varlık. Niye peki, mutsuz olmak için mi? Tabi ki mutsuz olmak için değil. Kişi ağlasa bile o “hüzünlü” müziği mutlu olmak için dinler. “Hüzün” adı takılan şey altında kişi kendisinin haklı olduğu, yani evrende doğru tarafta yer aldığı telkinine ulaşmaya çalışır. Sonuçta o müziğin sonunda suçluluk hissiyle çıkmaz; hayatta çileler çekerek doğru yolda mücadele etmenin getireceği hisse benzer bir hissi müzik aracılığıyla tatmak ister.
Kendi içinde bir düzen/uyum barındıran ses topluluğu için “müzik” diyoruz, her ses topluluğu için demiyoruz. Kendi içinde bir düzen/uyum barındıran bir bütünü bir fikre temel yapmaya çalıştığınızda bu, o fikri belli bir noktaya kadar da olsa “dayanaklı”, “zemini sağlam” gibi algılattırır.
Müzik ile ilgileniyor olmamla beraber onun insanın içinde oluşturduğu esas şeyin ne olduğunu da düşünüyorum ve aynı sonuca ulaşıyorum; kişinin kendini haklı hissetmesi. “Hüzünlüsü”, “neşelisi” fark etmez, hepsi kişi de var olanı destekler. Çünkü müzik insanı suçlamaz, yargılamaz, “bu doğru, bu yanlış” demez. Müziğin yaptığı şey; kişinin iç dünyasında mevcut olanı desteklemek/arttırmak, onların doğru olduğunu telkin etmek, pekiştirmek.
Savaşlar için bile askerlere dinletmek üzere müzikler hazırlanır, neden? Çünkü bu onların haklılık hissini ve dolayısıyla mücadele isteklerini arttırır. Müziğin kullanıldığı her alanı düşünün, hepsi verilen mesajın doğruluğunu pekiştirmeyi hedefler.
Haksız hissetmemek için sığınılan şeyler vardır; beyni uyuşturmak gibi. Beyni uyuşturan şeylere en basit örnek alkol. Diğer uyuşturucular; sığınılan temelsiz kabuller/düşünceler. Kişiler kendilerini haksız hissetmemek için belli mantıklar kurarak hayatta yaptıklarını meşrulaştırırlar. Daha geniş pencereden bakmayı sürekli ötelerler. Daha çok, kendilerini onaylayan çevre içinde bulunurlar.
İnsanları suçlama, yargılama, etiketleme veya övme hep kişinin kendisini haklı hissetmek için sığındığı yöntemlerdir. Oysa dediğim gibi adalet içimizde yerleşiktir, bir gün şartlanmalar zorunlu olarak üzerimizden kalkacak ve tablodaki gerçek yerimizi göreceğiz.
4. paragrafta bahsettiğim esas beklentimiz, işte bu haklılık hissidir. İnsanların gerçekten beklediği; para, ev, araba, kariyer, şöhret, yüksek puan vs. değil, bunların getirebileceği onaylanma (haklı olma) hissidir. Bunları elde edip haksız hisseden kimse yine mutlu olamaz. Ama bunlarsız da olsa kendini haklı hisseden ise mutlu olur.
2. paragrafta sorduğum; neden mutluluğun yolu bazen zorluk/acı çekmeye kadar uzanabiliyor? sorusunun cevabı da “adalet” kavramında gizlidir. İnsan zorluklar yaşadığında, suçluluk hissetmesine sebep olacak şeyler azalır. Bazen insanların kendilerini cezalandırmalarının sebebi de, yaptıkları yanlışlara karşılık olarak içlerindeki adaletin kendilerini acı çekmeye sevk etmesidir. Böylece haksız hissetme durumundan kurtulmaya çalışırlar farkında bile olmadan.
Peki gerçekten doğru olanları yaparak, yani gerçekten haklı olarak haklı hissetmenin yolu nedir? Aslında bence sadece iyi niyettir. Bu niyet zaten bize gerçekleri arama, adil düşünme ve bu yolda bedeller ödeme isteğini getirecektir. Bunlar ise mutluluğu.
Evrende var olmuş sınırlı ve bilinç sahibi bir varlık olan insan, bu bilincini hangi konuya yönelttiğinde adil ve haklı olur?
Haklı hissetmek için temeller oluşturmaya çalışmak, kendimizi kandırmaktır. Bundan kurtulup, hiçbir boyut ve koşulda değişmeyecek şekilde haklı olmanın yolunu istemek umuduyla…Onur Mustafa Ezber
-
Astronotlar Yer Çekimsiz Ortamda Hiç Olmadılar
564 kere okunduYer çekimi ya da genel ifadeyle ‘kütle çekimi’ ile ilgili paylaşmak istediğim bir bilgi… İnsanların bir kısmı bu konunun aslını bilse de, bir kısmı kullanılan ifadelerden kaynaklı olarak meseleyi gerçeğinden farklı kabul eder. Biz bütün varlık, oluşum, sistem ve kanunları doğru anlamak zorundayız.
Uzay istasyonunda çalışan bilim insanlarının yer çekimsiz ortamda bulundukları, hatta astronotların bu sebeple havada durdukları ve istasyonun içindeki eşyaların da bu sebeple havada süzüldükleri bilgisi doğru değil. Uzay istasyonlarında da yer çekimi vardır ve Dünya’daki yer çekimi ile bu istasyonlardaki yer çekimi arasında pek de büyük bir fark yoktur.
Çünkü uzay istasyonları aslında Dünya’ya yakın bir konumda sayılırlar ve bu yüzden Dünya’nın yer çekiminin etkisinden sanıldığı gibi kurtulmazlar. Dünya’nın yer çekiminden kurtulmaları için çok daha uzaklara gitmeleri gerekmektedir ancak yine de yer çekiminden kurtulamazlar. Çünkü hâlâ Güneş’in çekimi alanı içindedirler, zaten Dünya da Güneş’in çekim alanı içinde olduğu için onun etrafında dönmektedir. Daha da uzaklaşsalar galaksimizin çekim alanı içindedirler.
Galaksimizin dışına çıksalar da fark etmez; çünkü galaksimiz ile beraber içinde bulunduğumuz tüm galaksi kümesinin çekim alanı içinde olmuş olurlar hâlâ. ‘Galaksi kümeleri’ zaten kütle çekimi sebebiyle galaksi kümeleridirler. Dolayısıyla rahatlıkla şunu söyleyebiliriz; bizden 2.5 milyon ışık yılı uzaklıktaki Andromeda Galaksisi’nin de çekim alanı içindeyiz şu anda. Ancak galaksi kümeleri arasında olsak belki yer çekimsiz ortamda olmuş olabiliriz.
Uzay istasyonlarının bulundukları yüksekliğe kadar bir kule inşa edilseydi insanlar onun üstünde yine yer çekimi olan bir ortamda bizim gibi gayet normal şekilde yürürlerdi. Peki öyleyse neden fotoğraflarda ve videolarda görüldüğü gibi uzay istasyonlarındaki insanlar ve çeşitli cisimler ‘havada’ süzülmektedir?
Bunun sebebi aslında uzay istasyonlarının, Dünya’ya düşmemek için çok çok hızlı bir şekilde Dünya’nın etrafında dönüyor olmaları. Bu hız yaklaşık olarak saatte 27600 km. Yani mesele hızda, uzaklıkta değil. Zannedildiği gibi uzay istasyonunun veya uyduların bulunduğu konumda yer çekimi olmasaydı zaten Dünya’nın etrafında dönmezlerdi, uzay boşluğuna doğru sürüklenirlerdi. Eğer uzay istasyonları bu hızla gitmeyi durdursalar ve yavaşlasalar, Dünya’nın etrafında dönme hareketini durdururlar ve anında Dünya’ya yakınlaşırlar/düşerler.
Düşünün, Dünya’ya uzaklığı yaklaşık 384 bin km olan Ay, kütle çekimi sebebiyle Dünya’nın etrafında dönerken Dünya’ya en uzak olduğu mesafe 406 kilometre olan Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) için mi ‘yer çekimsiz ortamdadır’ ifadesini kullanmak bilimsel olacak?
Özetle, aslında uzay istasyonları sürekli Dünya’ya düşüyor ama belirli bir hızla gittikleri için de bu düşme Dünya’ya yaklaşma şeklinde olmuyor; bir yörüngede dengelenmiş oluyorlar. Uzay istasyonunun hızı ile yer çekiminin etkisi birbirini götürmüş oluyor. Bu sebeple istasyonun içindeki insanlar ve cisimler de sanki yer çekimsiz bir ortamdaymış gibi havada süzülüyorlar.
Onur Mustafa Ezber / Kütle Çekimi Hakkında -
“GALAKSİ KÜMESİ” Mİ DEMEK İSTERSİNİZ, “TELESKOP” MU?
3.161 kere okundu
Credit: NASA; ESA; L. Bradley (Johns Hopkins University); R. Bouwens (University of California, Santa Cruz); H. Ford (Johns Hopkins University); and G. Illingworth (University of California, Santa Cruz) Kütlesi olan (elbette biz de dahil) her şeyin uzay-zamanı büktüğünü az çok herkes biliyordur artık. Gezegenimizde tam Güneş tutulmasının gerçekleşebilmesi nimetinden istifade edilerek kütlenin uzay-zamanı büktüğünün 1 asır önce ispat edildiğini daha önce detaylı anlatmıştım. Bir galaksi kümesi ise tahmin edeceğiniz gibi, bu bükmeyi Güneş’ten daha çok yapar. Çünkü bir kümenin içindeki onlarca veya yüzlerce galaksi, onlara göre zerre kadar kalan Güneş’ten daha çok kütleye sahiptir.
Galaksi kümelerinin toplam kütleleri çok büyük olduğu için ışığı bükerek bir mercek gibi odaklarlar. Buna “kütle çekimsel mercek etkisi” deniyor. Bizler bu etki aracılığıyla, bu kümenin arkasında bulunan ve elimizdeki imkânlarla göremeyeceğimiz kadar uzakta olan galaksileri görebilir oluruz. Sonuç olarak galaksi kümeleri adeta dev bir mercek gibi davranmış, teknoloji ile asla elde edemeyeceğimiz büyüklükte (muazzam) bir teleskop görevi görmüş olur.
Takip edenler bilir; bilim insanları bazen çok uzakta galaksi keşfettiklerini açıklarlar. İşte bu galaksilerin büyük kısmı, bahsettiğim bu kütle çekimsel mercek etkisi vesilesiyle keşfedilmiştir. İncelediğimiz kümeden çok daha uzaktaki galaksilerin -bizce- soluk ışıkları, bu kümenin kütle çekimiyle bize (gözlemciye) odaklanıyor ve dikkatli inceleyenler o çok uzak galaksileri, şekilleri biraz farklılaşmış olsa da görebiliyor.
Bu mercek etkisi olmasaydı, günümüzde keşfetmiş olduğumuz çok uzak galaksilerin büyük kısmını göremeyeceğimiz ifade ediliyor. Mesela kütle çekimsel mercek etkisiyle tespit edilen galaksilerden birine örnek, A1689-zD1’dir (2008 yılında). A1689-zD1 ile aramızda kalan Abell 1689 (fotoğraftaki) galaksi kümesinin kütle çekimi sebebiyle, A1689-zD1 adlı galaksiyi görebilir ve inceleyebilir durumda olduk.
Uzak (doğal olarak evrenin geçmişini gösteren) galaksileri görebilmemiz, evrenin yaratılış anına yakın dönemleri inceleyebilmemiz için büyük önem taşıyor. Fotoğrafa dikkatli bakarsanız seçebileceğiniz ince ve eğri ışıklar, bize yaklaşık 2.3 milyar ışık yılı uzaklıkta olan Abell 1689 isimli bu kümeden çok daha uzaktaki galaksilerin, mercek etkisi aracılığıyla bize ulaştırılan görüntüleridir.
Daha önce süpernovaların, nötron yıldızlarının, Ay’ın, Güneş tutulmasının, Merih’in, Merkür’ün, Venüs’ün (sera etkisi örneğini hatırlayın), Jüpiter’in ve diğer gezegen ve yıldızların nasıl bizlere hem bilgi edinme anlamında, hem de fiziksel anlamda nimet kılındığından bahsetmiştim. Galaksi kümeleri aracılığıyla meydana gelen bu büyük etki de bir bilgi edinme aracı olarak bizlere sunulmuş bir nimettir. Her araştırmayla, evrendeki her detayın insanlara sunulmuş bir güzellik ve imkân olduğu, insanlar için daha da net açığa çıkar olmaktadır.
“Kendinden (bir nimet olarak) göklerde ve yerde olanların tümüne sizin için boyun eğdirdi. Şüphesiz bunda, düşünebilen bir topluluk için gerçekten ayetler (deliller) vardır.” (Casiye Suresi, 13)
“Görmüyor musunuz ki, şüphesiz Allah, göklerde ve yerde olanları emrinize amade kılmış, açık ve gizli üzerinizdeki nimetlerini genişletip-tamamlamıştır. (Buna rağmen) İnsanlardan öyleleri vardır ki, hiçbir bilgiye dayanmadan, bir yol gösterici ve aydınlatıcı bir kitap olmadan Allah hakkında mücadele edip durur.” (Lokman Suresi, 20)Onur Mustafa Ezber
-
ENFLASYONCU ÇOK-EVRENLER MODELİ / KAÇILAMAYAN GERÇEK; HASSAS AYAR / YARATILIŞ
1.756 kere okundu
Evrende insanın varlığına hizmet eden hassas ayarları inkâr etmek niyetiyle ortaya koyulabilecek bütün iddialar/varsayımlar eğer varlıkların yapısına, varlıkla uyumlu matematiğe/hesaplamalara, kısacası ‘gerçekliğe’ bağlı olarak çarpıtılmadan sınanacaksa, karşımıza çok daha büyük bir hassas ayarın var olacağı sonucu çıkar. Böyle bir sorgulamadan geçen her varsayım, çok daha büyük bir hassas ayarın var olacağını gösterdi.
Washington State Üniversite’sinden matematik, fizik ve felsefe alanlarından mezup olup Notre Dame Üniversitesi’nde doktora çalışmasını felsefe alanında yapan Dr. Robin Collins, “God, Design and Fine-Tuning” (Tanrı, Tasarım ve İnce-Ayar) isimli makalesinde, çok-evrenlerin var olmasının ancak çok daha büyük hassas ayarların var olması anlamına geleceğini şu ifadeleriyle açıklıyor:
“Eğer bu doğruysa, o zaman ince-ayarın bir açıklaması olarak bir tür çok-evrenler üretecine başvurmak, sadece, tasarım meselesini bir kademe yukarıya, yani çok-evrenler üretecini kim tasarladı sorusuna yükseltecektir. Yukarıda tartışılan enflasyoncu senaryo, bu düşünme tarzının iyi bir test örneğidir. Enflasyoncu/süpersicim çok-evrenler üreteci, ancak aşağıdaki “bileşenlere” veya “mekanizmalara” sahip olduğu için yaşamı-destekleyici evrenler üretebilir…” [1] [2]
Ayrıca varsayılan bir ‘çok-evrenler üreteci’ gerçekten varsa zaten bu ‘çok-evrenler üreteci’nin kendisi de kendiliğinden var olmaz ve yaratılmış olması gerekmektedir. Var olduğu hayal edilen bütün evrenler/varlıklar kendi kendilerinin açıklaması olmazlar ve kaçınılmaz olarak bir başlangıca muhtaçtırlar. İçinde bulunduğumuz evren, çok sayıda evrenden biri olsaydı bile, bu çoklu evrenin kendisi de mutlak bir başlangıca sahip olmak durumunda olurdu. 3 önemli kozmolog olan Arvind Borde, Alan Guth ve Alexander Vilenkin’in ortaya koyduğu çalışma, bunu da çoktan göstermiştir.
Tufts Üniversitesi’nden fizik profesörü ve Kozmoloji Enstitüsü direktörü olan Vilenkin, bulgularının sonucunu ve bu sonucun ateist inanca bağımlılık gösterenler için mutlak ve kalıcı bir sorun olduğu hakikatini şöyle belirtiyor:
“Bir argümanın makul insanları inandıran şey olduğu, ispatınsa (proof) makul olmayan bir insanı bile inandıran şey olduğu söylenir. Mevcut ispatla, kozmologlar geçmiş ezeli bir evren olasılığının arkasına daha fazla gizlenemezler. Kaçış yok, kozmik bir başlangıç problemiyle yüzleşmek zorundalar.” [3]
Fakat varlıkların/evrenlerin sonsuz geçmişten beri olamayacağı zaten, akıl kullanılarak hemen anlaşılan sarih bir gerçektir. Geçmişte ve günümüzde düşünen insanların defalarca izah ettiği gibi, zaman kavramı ile ilgili çok açık bir gerçek vardır; zaman başlangıçsız olamaz, geçmiş sonsuz olamaz. Ben de bu gerçeği, insanlara, kendi düşünce/örnek ve cümlelerimle çoğu kez anlatmaya çalıştım. Konuyu genelde şu cümleleri kurarak özetliyorum:
“Doğanın arkasında doğa olmaz. Doğa zamanlı varlıktır. Üzerinde zamanın geçtiği bir varlığın ardında hep üzerinde zamanın geçtiği varlıklar olsa geçmiş sonsuz olurdu. Geçmiş sonsuz olsaydı bu yazıyı okuduğunuz ‘şu an’ sonsuza kadar gelemezdi. Zaman, yok iken yaratılmıştır. Doğa, belli zaman önce yok iken yaratıldığı için mevcuttur.”
Burada yaptığımız ise, çok-evrenler üretecinin var olduğunu varsaydıktan sonra üzerinde düşünmek ve bütün bu sistemin de ancak çok hassas ayarlı olması şartı ile var olabileceğimizi görmek. Dr. Robin Collins, yukarıda aktardığım sözünde bahsettiği o bileşenleri veya mekanizmaları 4 maddeyle detaylı bir şekilde izah ettikten sonra da şöyle diyor:
“Özetle, bir enflasyoncu/süper-sicim çok-evrenler üreteci var olsa bile, arka-plan yasaları ve ilkeleriyle birlikte onun, hayata izin veren evrenlerin üretilmesi için yasaların ve alanların doğru bir kombinasyonuna sahip, biyokimyacı Michael Behe’den ödünç alacağımız bir ifadeyle söylersek, indirgenemez şekilde karmaşık bir sistem olduğu söylenebilirdi: Bileşenlerden biri olmasaydı veya farklı olsaydı, mesela Einstein’ın denklemi veya Pauli-dışlama ilkesi gibi, hayata izin veren herhangi bir evrenin üretilebilmesi ihtimal-dışı olurdu.”
Ayrıca Dr. Collins makalesini tamamlarken; “Tanrı’nın sonsuz ve sonsuz şekilde yaratıcı olduğu göz önünde tutulunca, Tanrı’nın, sadece hem uzay hem zaman olarak geniş bir evren değil, aynı zamanda belki de böylesi birçok evren yaratacağı da anlamlı hale gelmektedir.” diyerek çok evrenlerin var olmasının, onları ve her şeyi yaratmaya kadir olan, yüceliği ve bilgisi sonsuz olan Yaratıcı’nın apaçık varlığını kabul edenlerin zaten bekleyeceği bir durum olduğunu vurgulamaktadır.
Son olarak, eskiden ateizmi savunan fakat sonra modern bilimin gösterdiği delilleri inceleyerek Yaratıcı’nın apaçık varlığını kabul eden -daha doğrusu örtbas ettiği bu kabulünü açığa vuran- felsefeci Antony Flew’in ‘çok evrenler’ ile ilgili konuyu güzel özetleyen bir sözünü aktarayım. Flew, “Yanılmışım Tanrı Varmış” isimli kitabında, evrendeki hassas ayarları inkâr edebilmek için ‘çok evrenler’ düşüncesini kullanma denemesi yapmış olanların çelişkisini ve çıkmazını şu sözleriyle anlatıyor:
“Bir evrenin varlığı bir açıklama gerektiriyorsa birden fazla evrenin varlığı çok daha büyük bir açıklama gerektirir: Bu evrenlerin toplam sayısı, sorunu daha da büyütmektedir. Bu durum, öğretmenini ev ödevini köpeğinin yediğine inandıramadığı için hikâyesini ev ödevini sayılamayacak kadar kalabalık bir köpek sürüsünün yediği şeklinde değiştiren öğrencinin durumuna benzemektedir.” [4]Onur Mustafa Ezber
Kaynaklar ve Not:
[1] Robin Collins, “God, Design, and Fine-Tuning”
http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.470.7166&rep=rep1&type=pdf (Erişim tarihi: 30 Temmuz 2019)
[2] Yazıda en sık alıntı yaptığım Dr. Robin Collins’in makalesinin tamamı Türkçe olarak da yayımlanmıştır. Ben de o çeviriden alıntı yaptım. Söz konusu çeviri, editörlüğünü Caner Taslaman ve Enis Doko’nun yaptığı ve internetten ücretsiz olarak da okuyabileceğiniz “Allah, Felsefe ve Bilim” adlı kitabın 17. ve 57. sayfası arasındadır. Makaleyi çevirerek ülkemize kazandıran, Ankara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Fehrullah TERKAN‘dır.
[3] Alex Vilenkin, “Many Worlds in One”, s. 176
[4] Antony Flew, “Yanılmışım Tanrı Varmış” (There is a God), çev. Zeynep Ertan ve Hasan Kaya, Profil Yayıncılık, 9. baskı, ss. 128-129 -
Prof. Dr. Caner Taslaman, “Big Bang ve Tanrı”, İstanbul Yayınevi, 22. Baskı, Mart 2017
1.294 kere okundu“Bilimin farklı, felsefenin farklı, dinin farklı hakikatleri olamaz; fakat yanlış bilim, yanlış felsefe ve yanlış din anlayışı olabilir.” (s. 10)
-
Fuat Sezgin-Sefer Turan söyleşisi, “Bilim Tarihi Sohbetleri”, Pınar Yayınları, 2. Baskı, Şubat 2019
1.548 kere okundu“Bilim Tarihi Sohbetleri” adlı bu kitap, bilimler tarihçisi Prof. Dr. Fuat Sezgin’in Sefer Turan ile yaptığı söyleşileri içeriyor. Burada kitaptan, Fuat hocamızın bazı sözlerini aktardım. Sefer Turan’ın sözleri nadiren geliyor, o kısımlarda soyadları da belirtilmiştir.
“Bakın dün Frankfurt’taydım ve Berlin Üniversitesi’nden bir profesör geldi asistanıyla birlikte. Kendisi bilimler tarihçisi değil. Benim 5 ciltlik kataloğumu görmüş. Optik cildini okuduktan sonra bu senenin sonuna doğru “İslâm’da Optik” konulu bir kongre düzenlemeye karar vermiş. Beni haberdar etti. Bana bir mektup yazdı, “her şeye rağmen hâlâ ümidimi kesmeyeceğim, size geleceğim” dedi ve geldi. Çok sempatik bir adamdı. Asistanlarımdan birine müzeyi gezdirmesini söyledim. İki saate yakın müzeyi gezdikten sonra bana geldi, dehşete düşmüştü. Ben, kataloğuma rağmen bunların ona bu kadar tesir edebileceğini zannetmiyordum, tahmin etmiyordum. Müthiş heyecanlanmıştı. Bu, 65 yaşına girmiş akıllı bir profesörün heyecanı. Bu zannedersem size birçok şeyi ifade eder.” (s. 34)
“Müslümanlar Hicri 2. yüzyılda kimya ilmini bir tecrübî ilim olarak kurdular. Bunu kuran adam büyük bir şahsiyet, büyük bir bilim adamıydı: Cabir İbni Hayyan. Cabir İbni Hayyan’ın kitapları 12. yüzyılda Avrupa’ya intikal etti, ona Geber diyorlardı. (Onun Latinlerin kafasındaki hayale dayanan bir resmi vardır. O resmi de müzenin duvarlarında asılı olarak göreceksiniz.) Bu adamcağız kimya ilminde öyle bir ilerleme kat ediyor ki ancak ondan sonra 18. ve 19. yüzyılda ona ilave edilebilecek yeni bazı kıpırdamalar görüyoruz. Bunun yüzlerce misali vardır. Çoğu benim o kataloğun 1. cildindedir.” (ss. 37-38)
“Müslümanlar 15. yüzyılda Afrika’nın doğusuyla Sumatra arasındaki mesafeyi bugünkü gerçeğe aşağı yukarı tamamıyla uyacak şekilde hesaplayabiliyorlardı, düşünün. Evet. 6.600 kilometrelik mesafeyi hesaplayabiliyorlardı. Bunun altında müthiş metotlar vardı. Onu da kitaplarımda bulacaksınız, o ne müthiş bir şeydir. Bu, Avrupa’da ancak 20. yüzyılın birinci yarısında mümkün olmuştur.” (s. 38)
“10. yüzyıldan itibaren Bizanslılar Müslümanlardan bilimleri alıyorlar, tercüme ediyorlar Yunanca’ya… Ancak ne diyorlar biliyor musunuz? Müslümanların yeni şeyler keşfettiklerinin farkında bile olmadan, umursamadan: ‘Bunlar hâlâ bizim, Yunanlıların bilimleri’ ” (s. 41)
Sezgin: “Avusturyalı büyük bir bilgin vardı, diyor ki: ‘Yunanların bilimler tarihinin başlangıcında değil gelişmesinin ortasında olduğunu söylediğimiz zaman büyük hücumlarla karşılaşıyoruz!’ Bu fikir hâlâ devam ediyor. Belki yavaş yavaş değişmeye başladı ama o değişmeyen kafaların yanında değişme oranı çok küçük kalıyor.”
Turan: “Yani Müslümanların bilime katkısını hâlâ kabul etmiyorlar.”
Sezgin: “Aslında bizim Türklerin bir kısmı da kabul etmek istemiyor! Gerçekten enteresan, inanmak istemiyorlar.” (ss. 55-56)“Almanya’da Müslümanların bilimler tarihindeki yerini bilen insanlar Türkiye’de bilenlerden sayıca fazla. Alman bir felsefeci Hanım Sigrid Hunke, Batı’nın Üzerine Doğan Allah’ın Güneşi kitabının sahibi, okudunuz mu, bilmiyorum? Kendisi oryantalist olmamasına rağmen bu çok akıllı kadın oryantalistlerin müspet tespitlerine dayanarak çok mühim bir kitap yazdı. Bu kitap Japonca’ya, Arapça’ya, Fransızca’ya tercüme edildi ama İngilizce’ye tercüme edilmedi. Ve bu kitap Türkçe’ye de tercüme edildi.” (s. 56)
“…Alman televizyonlarından biri “Dünyanın Mucizeleri” adlı bir programda bizim müzenin otuz dakikalık kısa bir filmini yaptı. Programın yapımcısı bu programdan dolayı ölüm tehditleri aldı. Bize tehdit gelmedi ama o adamcağız, “Bu işe girerseniz hayatınız tehlikeye girer!” diye tehditler aldığını bize anlattı. Alman bilginlerinin, İslâm bilginlerinin başarılarını tanıma hususundaki bilgilerimizin gelişmesinde çok büyük katkıları vardır. Ama öbür tarafta da böyle bir taassup var!” (ss. 56-57)
“Müslümanlar 16. yüzyılın ortalarına kadar bilimde Avrupalılara nispetle daha ilerdeydiler. Fakat Avrupalılar Müslümanlardan bilgiyi 10. yüzyıldan itibaren aldılar. Bu alış merhalesi tam 500 yıl sürdü. Bizim Türklerin çoğu bunu bilmezler.” (s. 57)
“Birkaç ay evvel araştırmalarım arasında, bir Alman bilgininin bir tespitine rastladım, şunu söylüyor ki benim için çok önemli, bunu kitabımda da kullanacağım. İslâm coğrafyasından hiç haberleri yok, kendi kendilerine münakaşa ediyorlar. Evet, adam diyor ki: “İnsan Avrupa kıtasının coğrafyasını araştırdığı zaman görüyor ki 18. yüzyıla kadar sadece İspanya’nın coğrafyası var. Diğerlerinin; Almanya’nın, Fransa’nın coğrafyası falan yok.” Bunu 1982’de bir Alman bilgini söylüyor. Acaba neden İspanya’nın coğrafyası var da diğerlerinin yok? Çünkü İspanya’da Müslümanlar yaşıyordu da ondan. Evet, gerçekten çok enteresan bir şey… Avrupa kıtasının haritasını yani Fransa’nın, Almanya’nın, İsveç’in gerçek enlem-boylam derecelerine dayanan haritalarını ne zaman yaptılar biliyor musunuz? 1850 senesinden sonra!” (s. 66)
Turan: “Peki İslâm dünyasında ilk harita ne zaman yapıldı hocam?”
Sezgin: “9. yüzyılın başından itibaren enlem boylam derecelerine dayanan haritalar yapmaya başladılar. Ve müthiş bir şekilde de yaptılar! Öylesine müthiş bir şekilde yaptılar ki mesela Yunanlılarda Akdeniz’in uzunluğu 62-63 dereceydi. Bunu Müslümanlar daha 9. yüzyılda 10-11 derece tashih ettiler, 52-53 dereceye indirdiler. Esasında uzunluk 42 derecedir. 11-12. yüzyılda yeni bir hamleye girdiler ve bunu 44 dereceye indirdiler. Bizim Osmanlı âlimleri de enlem-boylam dereceleriyle haritalar yapıyorlardı. Ben şimdi onların haritalarını toplamaya çalışıyorum, müthiş neticeler çıktı ortaya. Bakıyorsunuz Anadolu haritalarını, Balkan haritalarını o kadar mükemmel yapmışlar ki, maalesef bu gerçek bugüne kadar bilinmiyor.” (ss. 66-67)“Kataloğumun 1. cildinin üçüncü faslında George Sarton denen büyük bir bilim adamından bahis var. Bir bilim tarihçisi… Ben sadece İslâmî bilimler tarihini yazıyorum. Bu adam, bütün kültür dünyalarının bilim tarihlerini yazacak kadar cesur bir adam. Çok hürmet duyduğum insanlardan biri. Oryantalistlerin İslâm bilimlerine dair müspet tespitlerini ilk defa bilimler tarihine sokan kişi. Böyle büyük bir adam, İslâm bilimlerini çok iyi biliyor. Diyor ki: ‘Bu, İslâm bilimlerinin mucizesi. Bu mucizenin sebeplerini ben çözemedim’ diyor.” (s. 74)
“Biz okulda, lisede hocalarımızdan yanlış, haksız hikâyeler duyardık. Ben ilkokula gittiğimde okulun ikinci haftasında benim süslü püslü bir hanım öğretmenim vardı. O derste bize diyordu ki: “Müslüman âlimler dünyanın öküzün boynuzunda olduğuna inanıyorlar.” Ben bunun tashihini hiçbir lise kitabında görmedim. Ben bu bilgiyi üniversiteye kadar taşıdım. Alman hocam Hellmut Ritter’in sayesinde etütlere girdim, gerçekleri gördüm. Frankfurt’taki çalışmalarımdan sonra baktım ki Müslümanlar dünyayla güneş arasındaki en kısa mesafenin en uzak noktasının yıllık ne kadar değiştiğini saniyelerle hesaplayabilmişler. Yine Bîrûnî dört mevsimin süresini tutuyor, ondan sonra bunu diferansiyel matematikte çözüyor. Bunları öğrendik. Bu bilgiyle benim hoca hanımın söylediği laf arasındaki farkı daima düşünüyorum.” (s. 75)
Sezgin: “O günler şöyle bir kararım da vardı: Yarım gün gidip bir yerde inşaat işçisi olarak çalışacaktım. Ondan sonraki yarım gün ve geceyi kitabımı yazarak geçirecektim.”
Turan: “Yarım gün inşaat işçisi olarak çalışacaktınız, geriye kalan zamanınızı da bilime ayıracaktınız!”
Sezgin: “Evet öyleydi. Bu düşünce bana müthiş bir kuvvet veriyordu! Uçuyordum biliyor musunuz?” (s. 85)“Ben 7. ciltte ilk defa İslâm meteoroloji tarihini yazdım. Yani böyle bir şey hiç yoktu. O meteoroloji tarihini yazarken gördüm ki Avrupa’nın 18., 19. yüzyılında vardıkları neticelere Müslümanlar 9. yüzyılda varmışlar. Mesela “rüzgâr nasıl ortaya çıkar? Med ve cezir nasıl olur? Dolu nasıl oluşur?” gibi bu türden meteorolojik meseleleri Müslümanlar 9. yüzyılda biliyorlardı. Mesela rüzgârın nasıl ortaya çıktığı meselesini Avrupalıların modern bilimler tarihi, Immanuel Kant’a dayandırır. Ama Müslümanlar bunu daha önceden en mükemmel şekilde hem de 9. yüzyılda biliyorlardı. Meteoroloji tarihi bu bakımdan son derece mühimdir derim.” (ss. 95-96)
-
Afyon Kocatepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mücahit GÜLTEKİN, “ALGI YÖNETİMİ VE MANİPÜLASYON – Kanmanın ve Kandırmanın Psikolojisi”, Pınar Yayınları, 4. baskı, Eylül 2017
1.299 kere okundu“Gerçekle aramıza giren algı yönetmenleri ve manipülatörler; gördüklerimizi, duyduklarımızı ve hatta dokunduklarımızı nasıl yorumlayacağımızı belirlemek için profesyonel bir çaba gösteriyor.” (s. 11)
“Gerçeği/hakikati tahrif etmeden görebilmek kolay değil. Bugün her birimizin algı yönetimi ve manipülasyon mağduru olması mümkündür. Herhalde bir insan için en acıklı şeylerden biri de kendi rızasıyla/kararıyla/arzusuyla kendisine zarar vermesidir. Algı yönetimi ve manipülasyon süreci tam da bunu hedeflemekte ve maalesef geniş kitleler üzerinde başarılı da olmaktadır. Elbette ki bundan korunmak, algı yönetimi ve manipülasyon sürecine direnmek de mümkündür. Bunun ilk şartı usta yalancıların yönettiği bir dünyada yaşadığımızın farkında olmaktır. Kuşkusuz, çevremizde yalancıların olduğunu bilmek, yalanı fark edebileceğimiz anlamına gelmiyor. Bir yalanı inandırıcı kılan özellikleri de bilmek gerekiyor.” (s. 11)
“Algı yönetmenleri, hedef kişiyi/kitleyi yönlendirilmeye ve kendisine söylenenleri yapmaya açık hale getirmektedir. Kişinin/kitlenin eleştirel düşünme kanallarını kapatabilmekte, algı yönetimi sürecinin içindeki yalanı görmelerine engel olabilmektedirler. Algıları yönetilen kişi ya da gruplar bazen sorulması gereken en basit soruları bile soramamakta, bazen sadece kendisinin bazen de bütün bir toplumun ağır bedeller ödemesine neden olacak bir yalana inanabilmektedirler. Algı yönetmenleri ve manipülatörler hiç kuşkusuz bunu profesyonelce yürütülen bir sürecin ve aynı profesyonellikte yönetilen bir organizasyonun sonucunda başarabilmektedir.” (ss. 14-15)
- 1.623 kere okundu
Kısa kısa düşüncelerim:
*– Dünya’da EN VERİMSİZ dediğimiz yerler, Dünya’yı ve kâinatı incelememiz için yaratılmış EN VERİMLİ yerlerdir. İnsanların en az etkileşimde bulunduğu ve özel konumlarda bulunan bölgelerdir. Mesela Antarktika; iklim araştırmaları, jeofizik, biyoloji, uzay bilimleri için mükemmel bir doğal laboratuvar özelliği ile yaratılmış bizim için. Nem oranı en düşük yerlerden ve kışın sezon boyunca karanlık olması harika nimettir. Dünya’da sadece orada yapılabilen bazı gözlemler var. Dünya yaratıldığından beri ilk durumunda kaldığından, oradaki buz katmanlarından, Dünya’nın geçmişi ile ilgili bilimsel veriler elde ediliyor. Nem ve insan ışıklandırmaları, uzayı gözlemlemek için en büyük engellerdendir. Bu yüzden, Dünya’daki en etkili uzay araştırmalarının yapıldığı yerlerden biri, en kurak ve nem oranı düşük bölge olan Atacama Çölü olmaktadır.
* Bilim, sadece Allah’a iman edenlerin alanıdır. Diğerlerinin bilimle uğraşıyor görünmeye çalışması, komik bir çelişki olur. Çünkü adı üstünde bilim, doğada bilgi olduğu düşüncesi üstüne kuruludur. Bilim yapan, doğada bir mantıksızlığa ve bir düzensizliğe ulaşmayı beklemez; varlıktaki mantığı/düzeni çözeceğini umar. Bilim; matematiği, kanunları kabul eder ve sonucunda keşfetmeyi umduğu şey mantıksızlık değil, bilgi ve anlamdır. Bilgi ise ‘Aklın’ sahip olduğudur. Ateizm bilim düşmanlığıdır; bilime ve göstereceği sonucun kabulüne engel olmanın en etkili yolunun, bilgi üzerinde tahrifat yapmak olduğunu keşfetmiş eski bir felsefi görüştür. İllüzyonistlerin yöntemi nasıl varlığın belli kısmını gizleyip gösterdiğini başka bir şeyle birleştirmekse, ateizm savunurunun yöntemi de bilginin belli kısmını kesip zihnindekiyle birleştirerek aktarmaktır.
* Nötron yıldızları o kadar sıkıştırılmış yıldızlar ki içlerinden alınacak 1 çay kaşığı maddeyi taşıyabilmek için 4 milyondan fazla kamyona ihtiyaç olur! Son araştırmalar altının yaratılışının, 2 nötron yıldızının birleştirilmesi ile olduğunu gösterdi. Altın süs dışında, kendine has yaratılmış özel yapısı sebebiyle uzay ve havacılıktan elektrik ve elektronik sanayiine, bilişimden ilaç sektörüne kadar pek çok farklı alanda kullanılıyor. Uzaktakilerin bizimle alakası olmadığı görüşü de adım adım tarihe karışıyor. Nasıl bizim yararımız için yaratılmışlar, bilim bunları ortaya koyuyor. Etraflarında saniyede onlarca, yüzlerce kere dönen nötron yıldızlarına pulsar deniyor.
* Yaratılışın delilleri belli yapı ve kanunlarla sınırlı değil. Her şey yaratılışın kesin delili; ‘zamanın akması’ bağlamında. Mesela düşen bir yaprak gördüğünüzü düşünün. Burada gördüğünüz şey bir harekettir, değişimdir. Eğer evrenin ve zamanın bir başlangıç anı, yani yaratılış anı olmasaydı böyle bir olay gerçekleşmeyeceği gibi hiçbir olay da gerçekleşmezdi. Çünkü bu yaprağın düşmeye başladığı belli bir vakit var. Eğer evren ve zaman başlangıçsız olsaydı, yani sonsuz olsaydı, o ‘sonsuz geçmiş’ geçip de yaprağın düşeceği o an sonsuza kadar gelemezdi. Bu her olay için böyle, algıladığınız her değişim ve düşünmeniz -ki o da zamanla olur- kesin bir yaratılış delilidir. ‘Değişenler’ yani sınırlılar, ‘değişmekten münezzeh’ yani sonsuz olanın varlığı ile vardır. Zaman, sınırlı bir zaman önce yok iken yaratıldığı için yaprağın düşme anı gelmiştir.
* Güneş’ten sonra bize en yakın olan ‘Proxima Centauri’ adlı yıldıza uzaklığımız yaklaşık 4,24 ışık yılı, bir başka ifadeyle 40 trilyon km’dir. Saatte 1000 km hızla giden bir araç düşünün, bu hızla bu yıldıza yaklaşık 40 milyar saatte gidilir. 40 milyar saat, 4 milyon yıldan da uzun bir süredir; 4566210 yıl. Bu yıldız, bizim galaksimizdeki yaklaşık 300 milyar yıldızdan, Güneş’ten sonra bize en yakın olanı sadece (3’lü olarak kabul edilen Alfa Centauri sisteminden biri). İnsanların yaptığı ve Dünya’dan en uzak mesafeye gidebilmiş uzay aracı, 1977 yılında fırlatılan Voyager 1’dir ve hızı da saatte yaklaşık 61000 km. Güneş Sistemi’nden çıkarak Proxima Centauri yıldızına doğru giden Voyager 1’in, yıldıza bu hızla ancak 73000 yıldan daha uzun sürede ulaşabileceği hesaplanıyor. Allah, kâinatı müthiş bir ihtişamla yarattığını bizlere gösteriyor.
* Bir varlığın olması, ancak varlığının başlaması ile mi mümkündür? Hayır, ama varlığı başlayanların olması, ancak varlığı başlamayan olduğu için mümkündür. Mutlak “varlık”, varlığı başlamayandır. Başlangıcı olmayan, değişmez. Değişenler, varlığı başlayanlardır. Değişenlerin başlangıç anı, değişmekten münezzeh olan zamansız olarak dilediği için vardır. Varlığı başlayanlar, varlığı başlamayan “sebebe” muhtaçtır. Tüm varlığın “sebebi”, zamansız olan mutlak varlık sonsuz yücedir. Bir “gelecek” beklemez. Hiçbir şey öğrenmez, bilir. “Bilgi”, O’nun bildiğidir. O’nun bildiğinden başka hiçbir bilgi yoktur. Sonsuz bilgi sahibidir, sınırsızdır. İlah, sadece sınırsız olandır. Sınırı olanın ötesinde 2. bir varlık var demektir. 1’den çok sınırsız olmaz, tek sınırsız olur. “O, Evveldir, Ahirdir, Zahirdir, Batındır. O, her şeyi bilendir.” (Hadid Suresi, 3)
* Allah’ın zamandan münezzeh olduğunu ve dolayısıyla geleceği tümüyle belirlediğini kabul etmeyenler, nasıl bir çelişkide olduklarını görmüyorlar. Çünkü zamanın, haşa Allah’ın Zatı için de geçtiğini iddia edenler, Allah’ın da geçmişi olduğunu iddia ederler. Haşa Allah’ın geçmişi olduğunu iddia edenler de “Allah’ın başlangıcı var” diyemeyeceklerine göre, Allah’ın geçmişinin sonsuz olduğunu iddia etmek zorundadırlar! “Allah’ın geçmişi sonsuz” diyorlarsa, bizi annemizin karnında yarattığı an gelmeden önce, Allah için sonsuz bir geçmişin geçtiğini söylemek zorundalar. Oysa adı üstünde ‘sonsuz’ sonsuzdur. Ve ‘sonsuz’ olan bir geçmiş geçip de annemizin karnında yaratıldığımız an sonsuza kadar gelmez. Gerçek açık; zamandan münezzeh olan yüce Allah, evreni ve zamanı sınırlı bir zaman önce yarattığı için, annemizin karnında bizi yarattığı an gelmiştir.
* “Değişmek”, aslında aynı zamanda “başlamak” demektir. Başlangıcı olmayan değişmez, başlangıcı olan ise sürekli değişmek zorundadır. Bir varlık değişmiyorsa zaten, varlığının başlangıç anı yoktur ki. Değişmeyen varlık, zamansız varlıktır. Farklı ifade edecek olursam; bir varlığın değişmesi-hareketi, başlangıcı olduğu için olmaktadır. Dolayısıyla evrende istisnasız algıladığımız her şey ve hatta algılamamız -çünkü o da zamanla oluyor- yaratılış delilidir. Evrenin yaratılış anı 97000 sene önce veya 13.7 milyar sene önce ya da 800 trilyon sene önce olsun, hiç fark etmez. Değişme, mutlak-net-kesin bir yaratılış delilidir. Zaman, sınırlı bir zaman önce yaratılmıştır, varlık alemi bu yüzden var.
* Evrenin yaratılışından çok çok kısa bir süre sonra evrenin boyutu, 1 atomun boyutu kadar genişlemişti. Hemen öncesinde evrenin boyutu daha küçüktü elbette. Atom boyutuna geldiği anı özellikle anlatıyorum, çünkü en azından atomu herkes duymuştur. Daha küçük boyuttakilerin adını ancak araştıranlar bilse de, yaşlısından gencine kadar herkes atomun nasıl bir boyutta olacağını yaklaşık olarak bilir. Evrendeki bütün gezegenler, yıldızlar, galaksiler bu 1 atom boyutu kadar olan yerde idi. Tabi o boyutta hiç beklemeden hızla genişlemeye devam etti. Allah evreni böyle bir yaratışla var etti. Şimdi ise, “Bu kadar geniş bir evren, bu kadar küçük olan insan için mi var sadece?” diye soruyoruz önemi manâ yerine fiziksel büyüklüğe verme gafletine düşerek. Bu soruya “evet” de diyebiliriz “hayır” da, esas konu bu değil. İlginç olan, bilinç sahibi olan insanı, taş veya duvar gibi görmekten hâlâ kurtulamayanların olması, bunu hayretle izliyorum. Konu genişlik ise de neden soruyu, evrenin ilk anlarındaki boyutunu düşünüp “Evrenin bir zamanlar bu kadar küçük olduğunu keşfedebilecek insanın, ancak evrenin bu kadar genişlemesi ile var olması bize neyi gösteriyor?” şeklinde sormuyoruz?
* Doğanın arkasında doğa olmaz. Doğa zamanlı varlıktır. Üzerinde zamanın geçtiği bir varlığın ardında hep üzerinde zamanın geçtiği varlıklar olsa geçmiş sonsuz olurdu. Geçmiş sonsuz olsaydı ‘şu an’ sonsuza kadar gelemezdi. Zaman, yok iken yaratılmıştır. Doğa, belli zaman önce yok iken yaratıldığı için mevcuttur. En’am Suresi, 79. ayet: “Gerçek şu ki, ben bir hanif olarak yüzümü gökleri ve yeri yaratana çevirdim. Ve ben müşriklerden değilim.”
* Futbol, insanların kendi sağlıkları için spor yaparak değerlendirebileceği 90 dakikalarını çalmak demektir.
* Tam Ay tutulması gerçekleştiği zaman, Ay’ın bize bakan yüzeyi tam olarak kararmıyor ve hafif kızıl bir renge bürünüyor. Bunun sebebi, Dünya atmosferinin, Güneş ışığındaki uzun dalga boylu -kırmızı- ışığı kırarak geçirmesi ve Ay yüzeyine ulaştırmasıdır. Bu ışınımın incelenmesiyle, Dünya atmosferindeki toz miktarı da belirlenebiliyor ve tutulan kayıtlara bakılarak uzun zamanda bu toz miktarının değişimi takip edilebiliyor. Allah, etrafımızda dönen bu güzel kürenin tutulması olayını da bizler için hem görsel olarak, hem de bilgi edinme anlamında bir nimet kılmış.
“Kendinden (bir nimet olarak) göklerde ve yerde olanların tümüne sizin için boyun eğdirdi. Şüphesiz bunda, düşünebilen bir topluluk için gerçekten ayetler (deliller) vardır.” (Casiye Suresi, 13)*
1- “Güvenilir tek bilgi kaynağı, deney ve gözleme dayalı olandır” görüşü sizce doğru mudur?
2- Şu anda rüyada mıyız?
3- İlk soruya “evet doğrudur” cevabını verebilmek için, ikinci soruya “hayır” cevabını vermek ve ayrıca bu cevabı deney ve gözlem ile kanıtlamak zorunda olunduğunun farkında mısın?
4- Rüya, algılanan her şeyi kapsayacağına göre, rüyada olunmadığı, deney ve gözlem ile kanıtlanabilir mi?
* Bilim, neden doğayı incelememiz gerektiğini söylemiyor; doğayı incelememizin neden doğru olduğunu söyleyen, bilim değil. Dolayısıyla bilim, temeli olmadan havada duran bir alan değil. İnsanı bilimle ilgilenmeye mecbur eden ve onun doğru olduğunu söyleyen dindir. Çünkü din, Yaratıcı’nın delillerini, varlığı nasıl yarattığını anlamamız için varlıkları incelememizi emreder. Bilim yaptıktan sonra geliştirilen teknolojiyle insanlığın bir bölümüne (maddi imkanı olanlara, sömürülmeyenlere) fayda sağlandı, fakat dikkat ederseniz insanlığın daha büyük bölümüne ve hatta diğer canlılara ise büyük acılar ve yıkım getirdi. Bilimin ve teknolojinin bütün insanlara faydalı olacak şekilde yönlendirilmesini de ancak din emreder, bilim değil. Dolayısıyla bilimin hem temeli dindir, hem de onun insanlara zarar vermeyecek şekilde yönlendirilmesini emreden dindir.* Psikoloji bölümü okuyanlar farklı tanımlıyor veya detaylar dışına çıkmadıkları için hiç değinmiyor olabilirler ama bana göre “psikolojisi bozuk insan”, “sonsuzu düşünmeye yönelemeyen insan” dır ve tedavi edilmelidir. Varlığının her zerresi sonsuzdan kaynaklanan ve evrende açığa çıkmış bir bilinç varlık olan insan, ancak sonsuzu düşünmeye yöneldiği zaman tatmin ve çevresine gerçek anlamda faydalı olur. “Dert” dediklerinin sebebini, değerini, durumunu, konumunu ancak bu şekilde doğru belirleyebilir ve kalıcı olarak çözebilir. Öyleyse soru şunlar olmalı; bu insanın sonsuzluğu düşünmesine engel olan şartlanmaları nelerdir, bu insan sonsuzluğun anlamını anlamaya yönelmesinin önündeki engelleri besleyen kabullerinin mantıksızlığını ve neden sonsuzluğu anlamaya çalışmadığı için bu sıkıntılara adım adım düştüğünü nasıl görebilir? Uzman, bu soruları sorduktan sonra detaylarla ilgilenmeye başlayabilir.
* Bir bilmece üretecek olsaydım şöyle bir şey üretirdim diyorum bazen: Herkeste en çok olan ama herkesin en çok kınadığı şey acaba nedir, nedir, nedir? Cevap: Kibir. -
GÜNEŞ TUTULMASININ DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ
3.746 kere okundu
Pek çok insan, Güneş’in tutulması olayını sadece biraz heyecan uyandıran bir doğa olayı olarak tanımlayıp üzerinden geçer gider. Bazı insanlar da asılsız anlamlar yükleyerek kendilerini ve insanları işin doğrusunu fark etmekten uzaklaştırır. Üzerinde samimi araştırmaya dayalı biçimde düşündüğümüzde ise Güneş tutulması olayının da yine bize faydalı olması için yaratıldığını anlayabiliyoruz. Bu olayın hangi açıdan bizim hizmetimize verildiğini anlatmak için öncelikle şunu ifade edeyim; Güneş Sistemi’ndeki diğer gezegenlerin de pek çok uydusu var, ancak tam Güneş tutulması, sadece bizim gezegenimizde gerçekleşmektedir.
Dört tür Güneş tutulması vardır. Bunlar; parçalı, halkalı, tam ve hibrit tutulmalardır. [1] Tam tutulmayı da kapsayan Hibrit Güneş tutulması, nadiren gerçekleşir. [2] Dünya’nın belli konumundan izleyenler açısından Ay’ın görünen diskinin Güneş’in görünen diskini tamamen kapatmasıyla gerçekleşen ve araştırmalarımızda özellikle istifade ettiğimiz tam Güneş tutulması, özel bir ölçü sebebiyle gerçekleşir.
Ülkemizden de izlenen 29 Mart 2006 tam Güneş tutulması ile ilgili bu görüntüler, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’ne aittir. Burada tutulmanın evrelerini görüyorsunuz. www.tug.tubitak.gov.tr/etkinlikler/tutulma/tutulma_sonuclari/ilkgoruntuler.htm Yaklaşık 1 milyon 400 bin km olan Güneş’in çapı, Ay’ın çapından yaklaşık 400 kat büyüktür ve aynı zamanda Ay, Dünya’ya Güneş’ten 400 kat daha yakındır. Bu uzaklık ve büyüklükler, Dünya’daki bizlere Güneş’in ve Ay’ın aynı boyutlardaymış gibi görünmesinin sebebi.
Astrofizikçi Dr. Holly R. Gilbert, bir belgesel serisi olan Naked Science’ın, Paskalya Adası’ndaki Güneş tutulması ile ilgili bölümünde şöyle diyor: “Bu, 400 kat daha büyük ve 400 kat daha yakın olma oranı, Ay’ın Güneş’in yüzeyini tamamen kapattığı noktada mükemmel bir durum yaratıyor ve yeryüzünden tam bir Güneş tutulması izlenebiliyor. Güneş sistemindeki tam Güneş tutulması deneyimini yaşayan tek gezegen bizimki…” [3]
Tam Tutulma Evresi. 29 Mart 2006’da gerçekleşen tam Güneş tutulmasından.tug.tubitak.gov.tr/etkinlikler/tutulma/tutulma_sonuclari/ilkgoruntuler.htm Çoğumuzun bildiği üzere, ifade edilen bu 400 kat büyüklük, elbette hacim (kapladığı alan) olarak değil. Mesela Dünya ile Güneş arasındaki çap farkını düşünelim; Güneş’in çapı, Dünya’nın çapından yaklaşık 109 kat büyük. Ama hacmi, Dünya’nın yaklaşık 1300000 katı. Güneş’in içine yaklaşık 1 milyon 300 bin tane Dünya sığabileceğini düşünmek de Ay ile Güneş arasındaki hacim farkının anlaşılması için yeterli olacaktır. Söz konusu 400 kat büyüklük, belirttiğim üzere çap anlamında, konuya yabancı olabilecekler için bu kısa hatırlatmayı yaptıktan sonra devam edelim.
Ay’ın çapı yaklaşık 3474 km [4]
3474 x 400 = 1389600 eder ki bu da Güneş’in çapına yakındır. Yaklaşık 1 milyon 400 bin km olarak ifade edilir.
Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi, Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Selim Osman Selam, Ay ve Güneş tutulmaları ile ilgili hazırladığı ve herkese açık olan ders notunda bu ölçüyü şöyle anlatıyor:
“Ay ve Güneş’in Yer’den izlenen açısal çapları neredeyse birbirine eşit ve ortalama 30 yaydakikasıdır (0.5°).” [5]
İnsanlık bugün, kendisine verilmiş akıl ve imkânlarla teknolojiyi geliştirdi ve Güneş üzerinde çalışmalar yapmak için özel araçlar üretti. Fakat bütün bu teknoloji nimetine rağmen sadece Güneş tutulmasıyla öğrenebildiğimiz çok şey var. Güneş’in tam resminin elde edilebilmesi için bilim insanlarının, tam Güneş tutulmalarının olduğu zamanda ilgili yerde bulunması gerekiyor. Özellikle bu vakitleri takip ederek Güneş üzerinde araştırmalar yapıyorlar. Astronom ve Güneş tutulması araştırmacısı olan profesör
Jay Myron Pasachoff, yukarıda da zikrettiğim “Paskalya Adası’nda Güneş Tutulması” adlı belgeselde şöyle diyor:
“Güneş üzerinde çalışmalar yapmak için harika uzay araçlarımız ve dağların zirvesine kurulmuş gözlem evlerimiz var. Ama hâlâ başka zamanlarda değil, tutulmalarda öğrendiğimiz bir sürü şey var. Güneş’in tam resmini elde etmek için Güneş tutulmalarına gitmek zorundayız.” [6]
Tam Güneş tutulmasından hemen önce ve hemen sonra oluşan bu kısa süreli olguya “elmas yüzük etkisi” deniyor. 2. temas anı ve 3. temas anı (Elmas Yüzük)
29 Mart 2006, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi.Güneş’in tutulması ve böylece göz kamaştıran parlaklığının ortadan kalkmasıyla Güneş hakkındaki önemli gerçekler ortaya çıkıyor. Bilim insanlarının ifade ettiğine göre her gün gördüğümüz Güneş’in, ancak tutulmalar olduğunda çevresinde en iyi şekilde görebildiğimiz bütün bir bölge var. Prof. Pasachoff bu hususu da şöyle açıklıyor:
“Biz onun sıcak yüzeyinin her gün bir sürü ışık yaydığını görüyoruz. Ama bu belirsiz bir atmosfer, ancak dikkatli bir şekilde baktığınızda fark edebilirsiniz. Her gün gördüğümüz Güneş’in çevresinde ancak tutulmalar olduğunda en iyi şekilde görebildiğimiz bütün bir bölge var.” [7]
Bana henüz nasip olmadığı gibi, belki de, bir tam Güneş tutulmasını ve çevreye etkisini doğrudan gözlemlemek sizlere de henüz nasip olmamıştır. Bu yüzden birkaç dakika süren o tam tutulma anı ile ilgili anlatılanları aktarmak istiyorum. Tam tutulma anında bir alaca karanlık, görüş ufkumuzu çevreler ve gündüz vaktinde yıldızlar görünmeye başlar. Ayrıca Güneş’in en üst atmosfer katmanı olan korona, Güneş’in önüne geçen karanlık bir küre olarak algıladığımız Ay’ın etrafında görünmeye başlar. [8]
Tam Tutulma sırasında yapılan yüksek ayırma güçlü tayf gözlemi sırasında RTT150 teleskobunun kubbesi ve tutulma. 29 Mart 2006, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi. Güneş Sistemi’nde yalnızca bizim gezegenimizde gerçekleşen tam Güneş tutulmasının, diğer tutulma türlerine göre çok daha önemli olmasının sebeplerinden biri de budur zaten; Güneş’in dış atmosfer tabakalarını görmemize aracı olması. Güneş’in veya herhangi bir yıldızın görülen parlak yüzeyi; ışık yuvarı, ışık küre veya fotosfer olarak adlandırılır. Tam Güneş tutulması sırasında bu parlak katman Ay tarafından birkaç dakika için örtüldüğünde, Güneş’in, normalde göremediğimiz 2 bölgesi görülebilir oluyor. Koronanın parlaklığı, fotosferden ulaşan ışıktan yaklaşık 1 milyon kat daha sönük olduğu için herhangi bir filtreye ihtiyaç duyulmadan kolayca fotoğraflanabilir. [9] Bu sırada yapılan gözlemlerle, özellikle koronanın fiziği ile ilgili önemli bilgiler elde edilir. [10] Prof. Dr. Selim Osman Selam, tam tutulma zamanlarının bu açıdan önemini şöyle anlatıyor:
“Bir tam Güneş tutulması sırasında, Güneş fotosferinin tamamı örtülmektedir ve tutulma dışı zamanlarda görülemeyecek kadar sönük ve dağınık yapıda olan “kromosfer (renkküre)” ve “korona (taçküre)” tabakaları görülebilir hale gelmektedir. Dolayısıyla tam tutulma zamanları, Güneş’in üst atmosfer katmanlarının Yer’den izlenebilmesi için çok önemli fırsatlar sağlamaktadır.” [11]
Bize en yakın yıldız olan Güneş’teki bu bölgeleri görmek ve üzerinde çalışabilmek için tutulmalara giden araştırmacılar, onun bizim için bir astrofizik laboratuvarı özelliğinde olduğunun farkındadırlar. Bir yıldızın yapısını, nasıl enerji ürettiğini detaylı anlamak bu şekilde mümkün olmuş oluyor. Nitekim diğer yıldızlarla ilgili bilgilerin büyük kısmı, Güneş’i incelememiz sonucunda ortaya çıktı. [12]
Uzay fizikçisi Dr. Jerry Goldstein, kendi yıldızımız üzerinde çalışabilme imkânının, evrenin geri kalanını anlamamıza yapacağı katkıyı, “Eğer bir yıldız üzerinde detaylı bir şekilde çalışabilirsek ve onu işleten şeyin ne olduğunu öğrenebilirsek o zaman evrenin geri kalanını anlamamızı sağlayacak bir anahtara sahip oluruz. Çok uzaktaki yıldızlara bakabiliyoruz. Evet, bir sürü bilgi de alabiliyoruz. Çünkü astronomlar müthiş bir iş başardı. Ama bu inanılmaz yıldıza yakından bakabilmek için onun yerine koyabileceğimiz başka hiçbir şey yok.” sözleriyle ifade ediyor. [13] Prof. Dr. Selam’ın, Güneş tutulmalarının bilim insanlarına düzenli rehberlik yapması ile ilgili sözleri de şöyle:
“Güneş tutulmalarının sağladığı en önemli avantaj, Güneş kromosferi ve koronasının, zaman içerisinde gelişen teknoloji ile her seferinde daha detaylı gözlenebilmesine ve sürekli olarak geliştirilen yeni teorilerin denetlenmesine olanak tanımasıdır. 18. yüzyılda başlayan bilimsel amaçlı tutulma gözlemleri, 19. yüzyıl boyunca olgunlaşarak yeni gözlem araçlarının geliştirilmesini ve çok sayıda önemli keşife imza atılmasını sağlamıştır.”
Ayrıca “Tam tutulma gözlemleri, koronanın genel ışınımının iki bileşene sahip olduğunu da ortaya çıkarmıştır.” diyen Prof. Dr. Selam’ın bu konuyla ilgili izahını da çalışmasında bulabilirsiniz. [14]
Güneş’teki manyetik alanlar da çoğu kez bir tam Güneş tutulması sırasında gözlemlendi. Tutulmadan tutulmaya yıldızımızın en dış katmanı olan koronadaki farkları gözlemleyen bilim insanları, tutulmalar arasında kıyas yaparak Güneş’in çapının değişip değişmediğini de tespit ediyorlar. Bilim insanları, tutulma sırasında Ay’ın gölgesinin boyutunu ölçüyorlar, sonra da Ay’ın bilinen boyutu ve Ay ve Güneş’in bilinen mesafesi ile bu bilgiyi bir arada değerlendirerek Güneş’in çapının değişip değişmediğini hesaplıyorlar. Astrofizikçi Dr. Fred Espenak’ın dediği gibi: “Geçmiş yıllardaki tutulmalarla karşılaştırabiliyor ve bu farklı tutulmalar arasında Güneş’in çapının değişip değişmediğini görebiliyorsunuz.” [15]
Güneş tutulmaları incelenerek yapılan en önemli keşiflerden biri de, Ağustos 1868’de Hindistan’dan izlenen tam Güneş tutulmasından yararlanılarak yapıldı. Fransız bilim insanı Pierre Janssen, tam tutulma sırasında Güneş’in atmosferini incelediğinde, daha önce bilinmeyen bir element keşfetti. Daha sonra bu elemente helyum adı verildi. Sonuçta helyum, Dünya’da değil, tam tutulması sırasındaki incelemelerle Güneş’te keşfedildi.
Güneş’in yapısının incelenmesine imkân oluşturması dışında tam Güneş tutulması, çok önemli farklı sonuçları olan gözlemlerin yapılmasına da sebep olmuştur. Genel Görelilik Kuramı ilk kez, tam Güneş tutulması sırasındaki gözlemlere dayanılarak ispatlanmış oldu. Bunu, daha önce aktardıklarımı, tam Güneş tutulmasının Güneş Sistemi’nde sadece bizim gezegenimizde gerçekleştiğini ve bu gerçekleşmenin uzaklıklar ve büyüklükler açısından nasıl bir ölçüye dayandığını bir arada ve özgürce düşünen herkes, eminim ki tam Güneş tutulmasına tanık olmamıza sebep olan bütün şartların, bu incelemeleri kolayca yapmamız için özellikle yaratıldığını kavrayacaktır.
Dr. Fred Espenak, “Einstein izafiyet teorisini geliştirirken bunu sınamanın tek yolunun bir Güneş tutulması süreci olduğunu fark etti.” diyor çünkü teorinin ispatı, doğrudan kütlenin uzay-zamana etkisi ile ilgiliydi. [16]
Cevabı bilinmesi gereken soru şuydu; kütle çekimi ışığı etkiler mi ve bir mercek gibi onu kırar mı? Teori buna “evet” diyordu fakat yıldızların ışığının bükülmesini fark etmemizi sadece Güneş gibi büyük kütleli bir cisim sağlayabilirdi. Üstelik bu gözlemi yapabilmemiz için Güneş’in bu şekilde, tam Ay kadar uzaklıkta ve tam da Ay kadar büyüklükte olan bir cisim tarafından örtülmesi gerekliydi.
Prof. Dr. Selam, Einstein’ın Genel Görelilik Kuramının testi için değerlendirilen tam Güneş tutulmasının önemini şu sözleriyle vurguluyor: “Bilim tarihinde yerini alan en önemli tutulma, Birinci Dünya Savaşı’nın sonuçlanmasının hemen ardından, 29 Mayıs 1919 tarihinde gerçekleşen tam Güneş tutulmasıdır. Alman fizikçi Albert Einstein, 1907 ile 1916 yılları arasında Newton çekim yasasının alternatifi olan “Genel Görelilik Kuramı”nı geliştirerek ortaya atmıştır. Bu kuram, çok büyük kütlelere sahip cisimlerin yakınlarında, uzay (boyut) ve zaman kavramlarının, klasik kurama göre yeniden ele alınmasını gerektirmekteydi.” [17]
Einstein kuramını sunarak, kütle çekim etkisinin uzay-zamanın bükülmesinin sonucu olduğunu öne sürdü. Buna göre, büyük kütleli cisimler uzay-zamanı bükerek, yıldızların ışığının izlediği yolda bir sapma oluşturmalıydı. Güneş’in sağladığı bu eğrilik aslında hep var fakat onun parlaklığı sebebiyle yıldızların ışığını görmemiz ve dolayısıyla yollarının eğrildiğini tespit etmemiz mümkün olmaz. Bu yüzden eğrilik Dünya’dan sadece tam Güneş tutulmasında tespit edilebilir ve ne ölçüde uzay-zamanın büküldüğü belirlenebilir. [18]
Albert Einstein, “İzafiyet Teorisi – Özel ve Genel Görelilik” adlı kitabında bu eğrilmeyi şöyle anlatıyor:
“Genel Görelilik Kuramı’na göre bir çekim alanından geçerken ışığın eğrildiğini ve bu eğrinin bir çekim alanına atılan bir cismin izlediği yola benzediğini 22. bölümde anlatmıştık. Bu kuramın sonucu olarak, bir gök cisminin yakınından geçen bir ışık ışınının cisme doğru eğrildiğini tahmin ederiz.” [19]
Tutulma bilimcileri, 29 Mayıs 1919’da gerçekleşecek tutulmayla, izafiyet teorisini test etmek için gerekli hazırlıkları yaptılar. Araştırma için yapılması planlanan; gözlemlenen belli yıldızların fotoğraflanmaları ve sonra aynı yıldızların tam Güneş tutulması sırasında tekrar fotoğraflanmaları. Eğer teori doğru ise, -Güneş’in kütlesi sebebiyle- yıldızların bize biraz kaymış olarak görünmesi gerekiyordu. Bu, o yıldızları, gerçekte oldukları yerden farklı yerde görmemiz anlamına gelir.
Görüntünün alındığı belgesel: BENDER Mark (Yön.), Paskalya Adası’nda Güneş Tutulması (Easter Island Eclipse), Naked Science, 1080 Entertainment, National Geographic Channel, ABD, 2010, 34. dakika Einstein bu testin yapılma şeklini, nedenleriyle de anlatıyor:
“Bu sonuç, tam bir güneş tutulması sırasında yıldızların yerlerinin fotoğraflarla tespit edilmesiyle araştırılabilir. Tam bir güneş tutulması oluncaya dek beklememizin tek nedeni diğer zamanlarda güneş ışıkları ile atmosferin fazla aydınlatılmasından dolayı güneşe yakın olan yıldızların görünmemesidir.”
“Güneşin yakınındaki yıldızların, güneş tutulması anında fotoğrafı çekilir. Buna ek olarak güneş gökteki durumunu değiştirdiğinde, yani birinciden bir iki ay daha önce ya da daha sonra, aynı yıldızların ikinci bir fotoğrafı çekilir.” [20]
Bu test, Cambridge Üniversitesi astronomlarından Arthur Eddington’un liderliğinde, Brezilya ve Principe Adası’na tutulmanın fotoğrafını çekmek için giden iki ayrı grup tarafından yapılmıştı. [21] Tabi gözlemlerle ilgili sonuçlar, aylar sonra netleşti ve açıklandı. Sonuç olarak Genel Görelilik Kuramı, ilk kez tam Güneş tutulmasına dayanarak deneysel yoldan ispatlanmış oldu.
Fizik Yüksek Mühendisi, Üst Atmosfer ve Uzay Fiziği Uzmanı Taşkın Tuna, gözlemlerin doğruladığı bu olayı, kitabında şöyle anlatıyor:
“Güneş’ten çok uzaktaki yıldızlardan gelen ışınlar, Güneş’in çekim kuvvetinin etkisiyle oluşan ‘çukura’ düşüyor ve sonra yollarına eğri bir doğrultuda devam ederek Dünya’ya ulaşıyordu. Buradan şu ilginç sonuç çıkıyordu:
Yıldızlar, gerçek olarak bulundukları yere göre değil, yön değiştiren ışığın uzantısına göre bir görüntü verirler. Güneş, yıldızlardan gelen ışığı kendine doğru çekerek büker ve bu çukurdan çıkan ışınlar, bize yıldızın gerçek yerinden daha farklı bir konumdaki görüntüsünü verirler.” [22]
Einstein ise sonuçları şöyle ifade etti:
“Güneş tutulması sırasında çekilen yıldız fotoğrafları ile diğer fotoğraflar arasındaki farklılığın bir milimetrenin yüzde biri kadar olması bekleniyordu. Böylece fotoğrafların çekilmesinde ve bunların üstünde yapılan ölçümlerde büyük bir titizlik gösterilmesi gerekiyordu. Ölçmelerin sonuçları, kuramı tamamen tatmin edici bir şekilde doğruladı.” [23]
Böylece evrenin yapısıyla ilgili büyük bir gerçek ortaya çıkmış oldu ki bu, bilim dünyasını ve hatta hayatımızı değiştirdi. İzafiyetin ispatı; kara delikler konusundaki anlayışımızı, Mars üzerine araç indirme yöntemimizi etkilediği gibi, kullandığımız GPS (Global Positioning System; Küresel Konumlama Sistemi) de izafiyeti bilmemiz sebebiyle işlemektedir. GPS, izafiyetin etkisi dikkate alınmadan kesinlikle çalışmaz. [24]
Çünkü evrendeki her maddenin olduğu gibi, Dünya’nın da bir kütlesi vardır ve kütlesi ölçüsünde uzay-zamanı büker. Kütlenin uzay-zamanı büktüğü gerçeği anlaşılmadan ve gerekli hesaplamalara göre düzenleme yapılmadan GPS olmaz. Araba ile yolculuk yapıp GPS’den istifade ederek gitmek istediğimiz yere ulaşmamıza aslında, bir tam Güneş tutulması da vesile olmuş olur diyebiliriz. Tabi ayrıca uydular sürekli hızla gittikleri için de zamanları bize göre farklı akar, hızın zaman üzerindeki etkisi de hesaba katılmalı ve düzenlemelere dahil edilmeli ki sistem doğru işleyebilsin. GPS’in faydası elbette sadece Dünya üzerinde yolculuk yapmakla sınırlı olmadığı gibi, kütlenin uzay-zamanı büktüğünün ispatı da elbette fayda olarak sadece GPS’i getirmedi.
Güneş tutulmasını inceleyerek öğrendiğimiz bilgilerle teknolojiyi ve evrene bakışımızı geliştirdiğimiz gibi, hem Dünya’dan, hem de Dünya’nın dışından yaptığımız uzay araştırmalarında büyük hız kazandık. Keşfedilen bir gerçeğin, teknolojinin gelişmesine nasıl katkı sağladığını sanırım en iyi bilenler bilim insanları ve o teknolojiyi geliştiren uzmanlardır. Bu konuyu, sadece ve doğrudan maddi kâr hedefleyen insanlara anlatmak genelde biraz zor oluyor. Ayrıca bilim insanları bugün Güneş üzerinde araştırma yapmak için, Güneş tutulmasını uzay araçlarıyla -Dünya’nın dışında- taklit etmeye çalışıyor. Bu, Dünya’nın dışında mümkün olabilmektedir, çünkü atmosferin olmadığı bir ortamda Güneş’in önüne getirilen küçük bir cisimle benzer sonuca ulaşılabilir ve böylece Güneş’in dış kısımları incelenebilir.
Ama insanlık bu araştırmaları ve izafiyet teorisinin ispatını yapmak için bu zamanı beklemeye ihtiyaç duymadığı gibi, Dünya’nın dışına çıkmaya da mecbur olmadı. Çünkü Güneş Sistemi’nde hiçbir gezegende olmayan bir nimete; tam Güneş tutulması nimetine zaten sahibiz. Ayrıca bu yazı boyunca saydığım her bir keşfin, bizlere nasıl basamaklar oluşturduğunu da inceleyebiliriz. Sonuçta, Dünya’dan izlenen Güneş tutulması ile kütlenin uzay-zamanı büktüğünün ispatı 1 asır önce yapıldı. Güneş biliminin tamamıyla Dünya’nın dışından yönetilmesini sadece giderler bile imkânsız kılıyor. Ve bu yüzden bu araştırmaları sadece Dünya’nın dışına çıkabilenler yapmıyor, çok daha kolay şekilde Dünya’nın farklı yerlerinden pek çok bilim insanı bu çalışmaya istediği gibi katılabilmektedir.
Bunların üzerinde düşünülmeli. Allah, gökte yarattığı bu oluşumu bir bilgi edinme aracı olarak bizlere nimet kılmıştır, ayetlerde buyurduğu gibi;
“Görmüyor musunuz ki, şüphesiz Allah, göklerde ve yerde olanları emrinize amade kılmış, açık ve gizli üzerinizdeki nimetlerini genişletip-tamamlamıştır. (Buna rağmen) İnsanlardan öyleleri vardır ki, hiçbir bilgiye dayanmadan, bir yol gösterici ve aydınlatıcı bir kitap olmadan Allah hakkında mücadele edip durur.” (Lokman Suresi, 20) [25]
“Kendinden (bir nimet olarak) göklerde ve yerde olanların tümüne sizin için boyun eğdirdi. Şüphesiz bunda, düşünebilen bir topluluk için gerçekten ayetler (deliller) vardır.” (Casiye Suresi, 13) [26]
Onur Mustafa EzberKaynaklar:
[1] NASA, Eclipse Web Site, Five Millennium Catalog of Solar Eclipses, Introduction, https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEcat5/SEcatalog.html (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[2] Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Özgür BAŞTÜRK, 3 Kasım 2013 Hibrit Güneş Tutulması, http://rasathane.ankara.edu.tr/files/2013/10/3_kasim_hibrit_gunes_tutulmasi_web.pdf (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[3] BENDER Mark (Yön.), Paskalya Adası’nda Güneş Tutulması (Easter Island Eclipse), Naked Science, 1080 Entertainment, National Geographic Channel, ABD, 2010, 8. dakika
[4] NASA, Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology, https://photojournal.jpl.nasa.gov/catalog/PIA14011 (Erişim tarihi: 26 Mayıs 2019)
[5] Prof. Dr. Selim O. SELAM, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, AST412, AY ve GÜNEŞ TUTULMALARI DERS NOTU, Ankara, 2007, s.22, https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/50214/mod_resource/content/1/AST412_DersNotu_19-25.pdf (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[6] Adı geçen belgesel (detayları 3 numaralı kaynakta), 5. dakika
[7] Adı geçen belgesel, 9. dakika
[8] EarthSky, Are solar eclipses more common than lunar eclipses?, March 7, 2016,https://earthsky.org/space/are-lunar-eclipses-more-common-than-solar-eclipses (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[9] TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG), Güneş Tutulması Konulu Deneyler, Gözlemler, http://www.tug.tubitak.gov.tr/etkinlikler/tutulma/turkish/tutulma_deney_gozlem/tutulma_deney_gozlem.html (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[10] TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG), Güneş Tutulması, http://www.tug.tubitak.gov.tr/etkinlikler/tutulma/turkish/gunes_tutulmasi/gunes_tutulmasi.html (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[11] Selim Osman SELAM, AY ve GÜNEŞ TUTULMALARI DERS NOTU, s.23, https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/50214/mod_resource/content/1/AST412_DersNotu_19-25.pdf (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[12] TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG), Güneş Tutulması Konulu Deneyler, Gözlemler, http://www.tug.tubitak.gov.tr/etkinlikler/tutulma/turkish/tutulma_deney_gozlem/tutulma_deney_gozlem.html (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[13] “Easter Island Eclipse” adlı belgesel (detayları 3 numaralı kaynakta), 44. dakika
[14] Selim Osman SELAM, AY ve GÜNEŞ TUTULMALARI DERS NOTU, s.51 ve s.54, https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/50221/mod_resource/content/1/AST412_DersNotu_50-54.pdf (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[15] “Easter Island Eclipse” adlı belgesel (detayları 3 numaralı kaynakta), 33. dakika
[16] Adı geçen belgesel, 34. dakika
[17] Selim Osman SELAM, AY ve GÜNEŞ TUTULMALARI DERS NOTU, s.48, https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/50220/mod_resource/content/1/AST412_DersNotu_48-50.pdf (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[18] Bilim ve Teknik, Mart 2016 (580. sayı) eki, Göreliliğin Etkisi, http://www.bilimteknik.tubitak.gov.tr/sites/default/files/posterler/goreliligin_etkisi.pdf (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[19] Albert Einstein, İzafiyet Teorisi – Özel ve Genel Görelilik, İngilizceden çeviren: Gülen Aktaş, Say Yayınları, 15. Baskı, s.116
[20] a.g.e., s.117
[21] Selim Osman SELAM, AY ve GÜNEŞ TUTULMALARI DERS NOTU, s.48, https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/50220/mod_resource/content/1/AST412_DersNotu_48-50.pdf (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[22] Taşkın Tuna, ‘Ol Dedi Oldu – 1’, Şule Yayınları, 23. Baskı, ss. 248-249
[23] Einstein, a.g.e., ss.117-118
[24] Adı geçen belgesel, 35. Dakika
[25] http://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=31&ayet=20 (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019)
[26] http://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=45&ayet=13 (Erişim tarihi: 24 Mayıs 2019) - 3.165 kere okundu
Bu sayfada, Kur’an ayetlerinden bir kısmının Türkçe meallerinin yer aldığı görselleri bulacaksınız. Nadiren bazı görsellere ayetten anladığımı da yazdım. Sure adları ve ayet numaralarına tıklayarak açabileceğiniz görselleri indirebilir ve üzerlerinde hiçbir değişiklik yapmadan istediğiniz gibi paylaşabilirsiniz.
İsra Suresi, 32
Zümer Suresi, 3
Rahmân Suresi, 5
Mü’min Suresi, 26
Tevbe Suresi, 128-129
Zilzal Suresi, 1-8
Yusuf Suresi, 24
Hud Suresi, 51 / Şuara Suresi, 109 – 164 – 180
Ra’d Suresi, 22
Bakara Suresi, 285 / A’raf Suresi, 158
Nur Suresi, 30
Zuhruf Suresi, 22-24
Saffat Suresi, 35
Hicr Suresi, 9; Fransızca, İngilizce ve Türkçe
Bakara Suresi, 136 – 285 / Nisa Suresi, 152
Hadid Suresi, 9
Şura Suresi, 52 / Bakara Suresi, 285 / Duhan Suresi, 7 / Ahkaf Suresi, 9 / Araf Suresi, 203 / En’am Suresi, 19 – 50
Zariyat Suresi, 19
Fussilet Suresi, 44
İsra Suresi, 9
Nur Suresi, 18 / Yusuf Suresi, 1
Maide Suresi, 90
İsra Suresi, 9 / Zuhruf Suresi, 36-37
Hadid Suresi, 9 / Furkan Suresi, 1
Rahman Suresi, 3-4
Fecr Suresi, 18 / Bakara Suresi, 215
Şuara Suresi, 165-168
Casiye Suresi, 13
Şura Suresi, 13
Fatiha Suresi, 4
Fussilet Suresi, 34-35
Bakara Suresi, 166-167
A’raf Suresi, 187
Hac Suresi, 78
Hadid Suresi, 9
Al-i İmran Suresi, 134 / Enfal Suresi, 61
Maide Suresi, 8
