-
“GALAKSİ KÜMESİ” Mİ DEMEK İSTERSİNİZ, “TELESKOP” MU?
2.929 kere okunduKütlesi olan (elbette biz de dahil) her şeyin uzay-zamanı büktüğünü az çok herkes biliyordur artık. Gezegenimizde tam Güneş tutulmasının gerçekleşebilmesi nimetinden istifade edilerek kütlenin uzay-zamanı büktüğünün 1 asır önce ispat edildiğini daha önce detaylı anlatmıştım. Bir galaksi kümesi ise tahmin edeceğiniz gibi, bu bükmeyi Güneş’ten daha çok yapar. Çünkü bir kümenin içindeki onlarca veya yüzlerce galaksi, onlara göre zerre kadar kalan Güneş’ten daha çok kütleye sahiptir.
Galaksi kümelerinin toplam kütleleri çok büyük olduğu için ışığı bükerek bir mercek gibi odaklarlar. Buna “kütle çekimsel mercek etkisi” deniyor. Bizler bu etki aracılığıyla, bu kümenin arkasında bulunan ve elimizdeki imkânlarla göremeyeceğimiz kadar uzakta olan galaksileri görebilir oluruz. Sonuç olarak galaksi kümeleri adeta dev bir mercek gibi davranmış, teknoloji ile asla elde edemeyeceğimiz büyüklükte (muazzam) bir teleskop görevi görmüş olur.
Takip edenler bilir; bilim insanları bazen çok uzakta galaksi keşfettiklerini açıklarlar. İşte bu galaksilerin büyük kısmı, bahsettiğim bu kütle çekimsel mercek etkisi vesilesiyle keşfedilmiştir. İncelediğimiz kümeden çok daha uzaktaki galaksilerin -bizce- soluk ışıkları, bu kümenin kütle çekimiyle bize (gözlemciye) odaklanıyor ve dikkatli inceleyenler o çok uzak galaksileri, şekilleri biraz farklılaşmış olsa da görebiliyor.
Bu mercek etkisi olmasaydı, günümüzde keşfetmiş olduğumuz çok uzak galaksilerin büyük kısmını göremeyeceğimiz ifade ediliyor. Mesela kütle çekimsel mercek etkisiyle tespit edilen galaksilerden birine örnek, A1689-zD1’dir (2008 yılında). A1689-zD1 ile aramızda kalan Abell 1689 (fotoğraftaki) galaksi kümesinin kütle çekimi sebebiyle, A1689-zD1 adlı galaksiyi görebilir ve inceleyebilir durumda olduk.
Uzak (doğal olarak evrenin geçmişini gösteren) galaksileri görebilmemiz, evrenin yaratılış anına yakın dönemleri inceleyebilmemiz için büyük önem taşıyor. Fotoğrafa dikkatli bakarsanız seçebileceğiniz ince ve eğri ışıklar, bize yaklaşık 2.3 milyar ışık yılı uzaklıkta olan Abell 1689 isimli bu kümeden çok daha uzaktaki galaksilerin, mercek etkisi aracılığıyla bize ulaştırılan görüntüleridir.
Daha önce süpernovaların, nötron yıldızlarının, Ay’ın, Güneş tutulmasının, Merih’in, Merkür’ün, Venüs’ün (sera etkisi örneğini hatırlayın), Jüpiter’in ve diğer gezegen ve yıldızların nasıl bizlere hem bilgi edinme anlamında, hem de fiziksel anlamda nimet kılındığından bahsetmiştim. Galaksi kümeleri aracılığıyla meydana gelen bu büyük etki de bir bilgi edinme aracı olarak bizlere sunulmuş bir nimettir. Her araştırmayla, evrendeki her detayın insanlara sunulmuş bir güzellik ve imkân olduğu, insanlar için daha da net açığa çıkar olmaktadır.
“Kendinden (bir nimet olarak) göklerde ve yerde olanların tümüne sizin için boyun eğdirdi. Şüphesiz bunda, düşünebilen bir topluluk için gerçekten ayetler (deliller) vardır.” (Casiye Suresi, 13)
“Görmüyor musunuz ki, şüphesiz Allah, göklerde ve yerde olanları emrinize amade kılmış, açık ve gizli üzerinizdeki nimetlerini genişletip-tamamlamıştır. (Buna rağmen) İnsanlardan öyleleri vardır ki, hiçbir bilgiye dayanmadan, bir yol gösterici ve aydınlatıcı bir kitap olmadan Allah hakkında mücadele edip durur.” (Lokman Suresi, 20)Onur Mustafa Ezber
- 1.440 kere okundu
Kısa kısa düşüncelerim:
*– Dünya’da EN VERİMSİZ dediğimiz yerler, Dünya’yı ve kâinatı incelememiz için yaratılmış EN VERİMLİ yerlerdir. İnsanların en az etkileşimde bulunduğu ve özel konumlarda bulunan bölgelerdir. Mesela Antarktika; iklim araştırmaları, jeofizik, biyoloji, uzay bilimleri için mükemmel bir doğal laboratuvar özelliği ile yaratılmış bizim için. Nem oranı en düşük yerlerden ve kışın sezon boyunca karanlık olması harika nimettir. Dünya’da sadece orada yapılabilen bazı gözlemler var. Dünya yaratıldığından beri ilk durumunda kaldığından, oradaki buz katmanlarından, Dünya’nın geçmişi ile ilgili bilimsel veriler elde ediliyor. Nem ve insan ışıklandırmaları, uzayı gözlemlemek için en büyük engellerdendir. Bu yüzden, Dünya’daki en etkili uzay araştırmalarının yapıldığı yerlerden biri, en kurak ve nem oranı düşük bölge olan Atacama Çölü olmaktadır.
* Bilim, sadece Allah’a iman edenlerin alanıdır. Diğerlerinin bilimle uğraşıyor görünmeye çalışması, komik bir çelişki olur. Çünkü adı üstünde bilim, doğada bilgi olduğu düşüncesi üstüne kuruludur. Bilim yapan, doğada bir mantıksızlığa ve bir düzensizliğe ulaşmayı beklemez; varlıktaki mantığı/düzeni çözeceğini umar. Bilim; matematiği, kanunları kabul eder ve sonucunda keşfetmeyi umduğu şey mantıksızlık değil, bilgi ve anlamdır. Bilgi ise ‘Aklın’ sahip olduğudur. Ateizm bilim düşmanlığıdır; bilime ve göstereceği sonucun kabulüne engel olmanın en etkili yolunun, bilgi üzerinde tahrifat yapmak olduğunu keşfetmiş eski bir felsefi görüştür. İllüzyonistlerin yöntemi nasıl varlığın belli kısmını gizleyip gösterdiğini başka bir şeyle birleştirmekse, ateizm savunurunun yöntemi de bilginin belli kısmını kesip zihnindekiyle birleştirerek aktarmaktır.
* Nötron yıldızları o kadar sıkıştırılmış yıldızlar ki içlerinden alınacak 1 çay kaşığı maddeyi taşıyabilmek için 4 milyondan fazla kamyona ihtiyaç olur! Son araştırmalar altının yaratılışının, 2 nötron yıldızının birleştirilmesi ile olduğunu gösterdi. Altın süs dışında, kendine has yaratılmış özel yapısı sebebiyle uzay ve havacılıktan elektrik ve elektronik sanayiine, bilişimden ilaç sektörüne kadar pek çok farklı alanda kullanılıyor. Uzaktakilerin bizimle alakası olmadığı görüşü de adım adım tarihe karışıyor. Nasıl bizim yararımız için yaratılmışlar, bilim bunları ortaya koyuyor. Etraflarında saniyede onlarca, yüzlerce kere dönen nötron yıldızlarına pulsar deniyor.
* Yaratılışın delilleri belli yapı ve kanunlarla sınırlı değil. Her şey yaratılışın kesin delili; ‘zamanın akması’ bağlamında. Mesela düşen bir yaprak gördüğünüzü düşünün. Burada gördüğünüz şey bir harekettir, değişimdir. Eğer evrenin ve zamanın bir başlangıç anı, yani yaratılış anı olmasaydı böyle bir olay gerçekleşmeyeceği gibi hiçbir olay da gerçekleşmezdi. Çünkü bu yaprağın düşmeye başladığı belli bir vakit var. Eğer evren ve zaman başlangıçsız olsaydı, yani sonsuz olsaydı, o ‘sonsuz geçmiş’ geçip de yaprağın düşeceği o an sonsuza kadar gelemezdi. Bu her olay için böyle, algıladığınız her değişim ve düşünmeniz -ki o da zamanla olur- kesin bir yaratılış delilidir. ‘Değişenler’ yani sınırlılar, ‘değişmekten münezzeh’ yani sonsuz olanın varlığı ile vardır. Zaman, sınırlı bir zaman önce yok iken yaratıldığı için yaprağın düşme anı gelmiştir.
* Güneş’ten sonra bize en yakın olan ‘Proxima Centauri’ adlı yıldıza uzaklığımız yaklaşık 4,24 ışık yılı, bir başka ifadeyle 40 trilyon km’dir. Saatte 1000 km hızla giden bir araç düşünün, bu hızla bu yıldıza yaklaşık 40 milyar saatte gidilir. 40 milyar saat, 4 milyon yıldan da uzun bir süredir; 4566210 yıl. Bu yıldız, bizim galaksimizdeki yaklaşık 300 milyar yıldızdan, Güneş’ten sonra bize en yakın olanı sadece (3’lü olarak kabul edilen Alfa Centauri sisteminden biri). İnsanların yaptığı ve Dünya’dan en uzak mesafeye gidebilmiş uzay aracı, 1977 yılında fırlatılan Voyager 1’dir ve hızı da saatte yaklaşık 61000 km. Güneş Sistemi’nden çıkarak Proxima Centauri yıldızına doğru giden Voyager 1’in, yıldıza bu hızla ancak 73000 yıldan daha uzun sürede ulaşabileceği hesaplanıyor. Allah, kâinatı müthiş bir ihtişamla yarattığını bizlere gösteriyor.
* Bir varlığın olması, ancak varlığının başlaması ile mi mümkündür? Hayır, ama varlığı başlayanların olması, ancak varlığı başlamayan olduğu için mümkündür. Mutlak “varlık”, varlığı başlamayandır. Başlangıcı olmayan, değişmez. Değişenler, varlığı başlayanlardır. Değişenlerin başlangıç anı, değişmekten münezzeh olan zamansız olarak dilediği için vardır. Varlığı başlayanlar, varlığı başlamayan “sebebe” muhtaçtır. Tüm varlığın “sebebi”, zamansız olan mutlak varlık sonsuz yücedir. Bir “gelecek” beklemez. Hiçbir şey öğrenmez, bilir. “Bilgi”, O’nun bildiğidir. O’nun bildiğinden başka hiçbir bilgi yoktur. Sonsuz bilgi sahibidir, sınırsızdır. İlah, sadece sınırsız olandır. Sınırı olanın ötesinde 2. bir varlık var demektir. 1’den çok sınırsız olmaz, tek sınırsız olur. “O, Evveldir, Ahirdir, Zahirdir, Batındır. O, her şeyi bilendir.” (Hadid Suresi, 3)
* Allah’ın zamandan münezzeh olduğunu ve dolayısıyla geleceği tümüyle belirlediğini kabul etmeyenler, nasıl bir çelişkide olduklarını görmüyorlar. Çünkü zamanın, haşa Allah’ın Zatı için de geçtiğini iddia edenler, Allah’ın da geçmişi olduğunu iddia ederler. Haşa Allah’ın geçmişi olduğunu iddia edenler de “Allah’ın başlangıcı var” diyemeyeceklerine göre, Allah’ın geçmişinin sonsuz olduğunu iddia etmek zorundadırlar! “Allah’ın geçmişi sonsuz” diyorlarsa, bizi annemizin karnında yarattığı an gelmeden önce, Allah için sonsuz bir geçmişin geçtiğini söylemek zorundalar. Oysa adı üstünde ‘sonsuz’ sonsuzdur. Ve ‘sonsuz’ olan bir geçmiş geçip de annemizin karnında yaratıldığımız an sonsuza kadar gelmez. Gerçek açık; zamandan münezzeh olan yüce Allah, evreni ve zamanı sınırlı bir zaman önce yarattığı için, annemizin karnında bizi yarattığı an gelmiştir.
* “Değişmek”, aslında aynı zamanda “başlamak” demektir. Başlangıcı olmayan değişmez, başlangıcı olan ise sürekli değişmek zorundadır. Bir varlık değişmiyorsa zaten, varlığının başlangıç anı yoktur ki. Değişmeyen varlık, zamansız varlıktır. Farklı ifade edecek olursam; bir varlığın değişmesi-hareketi, başlangıcı olduğu için olmaktadır. Dolayısıyla evrende istisnasız algıladığımız her şey ve hatta algılamamız -çünkü o da zamanla oluyor- yaratılış delilidir. Evrenin yaratılış anı 97000 sene önce veya 13.7 milyar sene önce ya da 800 trilyon sene önce olsun, hiç fark etmez. Değişme, mutlak-net-kesin bir yaratılış delilidir. Zaman, sınırlı bir zaman önce yaratılmıştır, varlık alemi bu yüzden var.
* Evrenin yaratılışından çok çok kısa bir süre sonra evrenin boyutu, 1 atomun boyutu kadar genişlemişti. Hemen öncesinde evrenin boyutu daha küçüktü elbette. Atom boyutuna geldiği anı özellikle anlatıyorum, çünkü en azından atomu herkes duymuştur. Daha küçük boyuttakilerin adını ancak araştıranlar bilse de, yaşlısından gencine kadar herkes atomun nasıl bir boyutta olacağını yaklaşık olarak bilir. Evrendeki bütün gezegenler, yıldızlar, galaksiler bu 1 atom boyutu kadar olan yerde idi. Tabi o boyutta hiç beklemeden hızla genişlemeye devam etti. Allah evreni böyle bir yaratışla var etti. Şimdi ise, “Bu kadar geniş bir evren, bu kadar küçük olan insan için mi var sadece?” diye soruyoruz önemi manâ yerine fiziksel büyüklüğe verme gafletine düşerek. Bu soruya “evet” de diyebiliriz “hayır” da, esas konu bu değil. İlginç olan, bilinç sahibi olan insanı, taş veya duvar gibi görmekten hâlâ kurtulamayanların olması, bunu hayretle izliyorum. Konu genişlik ise de neden soruyu, evrenin ilk anlarındaki boyutunu düşünüp “Evrenin bir zamanlar bu kadar küçük olduğunu keşfedebilecek insanın, ancak evrenin bu kadar genişlemesi ile var olması bize neyi gösteriyor?” şeklinde sormuyoruz?
* Doğanın arkasında doğa olmaz. Doğa zamanlı varlıktır. Üzerinde zamanın geçtiği bir varlığın ardında hep üzerinde zamanın geçtiği varlıklar olsa geçmiş sonsuz olurdu. Geçmiş sonsuz olsaydı ‘şu an’ sonsuza kadar gelemezdi. Zaman, yok iken yaratılmıştır. Doğa, belli zaman önce yok iken yaratıldığı için mevcuttur. En’am Suresi, 79. ayet: “Gerçek şu ki, ben bir hanif olarak yüzümü gökleri ve yeri yaratana çevirdim. Ve ben müşriklerden değilim.”
* Futbol, insanların kendi sağlıkları için spor yaparak değerlendirebileceği 90 dakikalarını çalmak demektir.
* Tam Ay tutulması gerçekleştiği zaman, Ay’ın bize bakan yüzeyi tam olarak kararmıyor ve hafif kızıl bir renge bürünüyor. Bunun sebebi, Dünya atmosferinin, Güneş ışığındaki uzun dalga boylu -kırmızı- ışığı kırarak geçirmesi ve Ay yüzeyine ulaştırmasıdır. Bu ışınımın incelenmesiyle, Dünya atmosferindeki toz miktarı da belirlenebiliyor ve tutulan kayıtlara bakılarak uzun zamanda bu toz miktarının değişimi takip edilebiliyor. Allah, etrafımızda dönen bu güzel kürenin tutulması olayını da bizler için hem görsel olarak, hem de bilgi edinme anlamında bir nimet kılmış.
“Kendinden (bir nimet olarak) göklerde ve yerde olanların tümüne sizin için boyun eğdirdi. Şüphesiz bunda, düşünebilen bir topluluk için gerçekten ayetler (deliller) vardır.” (Casiye Suresi, 13)*
1- “Güvenilir tek bilgi kaynağı, deney ve gözleme dayalı olandır” görüşü sizce doğru mudur?
2- Şu anda rüyada mıyız?
3- İlk soruya “evet doğrudur” cevabını verebilmek için, ikinci soruya “hayır” cevabını vermek ve ayrıca bu cevabı deney ve gözlem ile kanıtlamak zorunda olunduğunun farkında mısın?
4- Rüya, algılanan her şeyi kapsayacağına göre, rüyada olunmadığı, deney ve gözlem ile kanıtlanabilir mi?
* Bilim, neden doğayı incelememiz gerektiğini söylemiyor; doğayı incelememizin neden doğru olduğunu söyleyen, bilim değil. Dolayısıyla bilim, temeli olmadan havada duran bir alan değil. İnsanı bilimle ilgilenmeye mecbur eden ve onun doğru olduğunu söyleyen dindir. Çünkü din, Yaratıcı’nın delillerini, varlığı nasıl yarattığını anlamamız için varlıkları incelememizi emreder. Bilim yaptıktan sonra geliştirilen teknolojiyle insanlığın bir bölümüne (maddi imkanı olanlara, sömürülmeyenlere) fayda sağlandı, fakat dikkat ederseniz insanlığın daha büyük bölümüne ve hatta diğer canlılara ise büyük acılar ve yıkım getirdi. Bilimin ve teknolojinin bütün insanlara faydalı olacak şekilde yönlendirilmesini de ancak din emreder, bilim değil. Dolayısıyla bilimin hem temeli dindir, hem de onun insanlara zarar vermeyecek şekilde yönlendirilmesini emreden dindir.* Psikoloji bölümü okuyanlar farklı tanımlıyor veya detaylar dışına çıkmadıkları için hiç değinmiyor olabilirler ama bana göre “psikolojisi bozuk insan”, “sonsuzu düşünmeye yönelemeyen insan” dır ve tedavi edilmelidir. Varlığının her zerresi sonsuzdan kaynaklanan ve evrende açığa çıkmış bir bilinç varlık olan insan, ancak sonsuzu düşünmeye yöneldiği zaman tatmin ve çevresine gerçek anlamda faydalı olur. “Dert” dediklerinin sebebini, değerini, durumunu, konumunu ancak bu şekilde doğru belirleyebilir ve kalıcı olarak çözebilir. Öyleyse soru şunlar olmalı; bu insanın sonsuzluğu düşünmesine engel olan şartlanmaları nelerdir, bu insan sonsuzluğun anlamını anlamaya yönelmesinin önündeki engelleri besleyen kabullerinin mantıksızlığını ve neden sonsuzluğu anlamaya çalışmadığı için bu sıkıntılara adım adım düştüğünü nasıl görebilir? Uzman, bu soruları sorduktan sonra detaylarla ilgilenmeye başlayabilir.
* Bir bilmece üretecek olsaydım şöyle bir şey üretirdim diyorum bazen: Herkeste en çok olan ama herkesin en çok kınadığı şey acaba nedir, nedir, nedir? Cevap: Kibir. -
MESSİER 87 (M87) GALAKSİSİ’NİN MERKEZİNDEKİ KARA DELİK VE SÜPER KÜTLELİ KARA DELİKLER
2.652 kere okundu10 Nisan 2019’da ilk kez bir kara deliğin görüntüsü yayımlandı. Olay Ufku Teleskobu Projesi’nde (Event Horizon Telescope, EHT) çalışan astronomların açıklamasıyla beraber fotoğrafı yayımlanan bu kara delik, Messier 87 Galaksisi’nin merkezinde ve bize uzaklığı yaklaşık 55 milyon ışık yılı. Kütlesi ise Güneş’in 6.5 milyar katı olduğu için, ‘süper kütleli kara delik’ deniyor. [1] Güneş’in içerdiği maddenin 6 milyar katından fazlasının bir arada sıkıştığını düşünün, bu müthiş bir oran.
Süper kütleli kara delikler, en büyük kara deliklerdir ve oluşumlarının da yıldızsal kara deliklerden farklı olması gerektiği düşünülmektedir. Yıldızsal kara delikler çoğumuzun bildiği gibi, çok büyük kütleli yıldızların içlerine çökmeleriyle oluşuyor. Bunların en büyüklerinin, en fazla onlarca Güneş kadar kütleye sahip olduğu düşünülüyor; şimdiye kadar bu kadarı tespit edilebildi. Fakat süper kütleli kara delikler 100 binlerce Güneş kadar kütleye sahip olabileceği gibi, milyonlarca ve milyarlarca Güneş kadar kütleye de sahip olabilir.
Tespit ettiğimiz kadarıyla, yıldızsal kara deliklerin sahip olduğu kütle ile süper kütleli kara deliklerin sahip olduğu kütle arasında büyük bir uçurum var. Ve ikisi arasında kütleye sahip kara deliklerin tespit edilememesi de bilim insanlarını, süper kütleli kara deliklerin oluşumuyla ilgili farklı teorilere itti.
Bunlardan biri, galaksilerin birleşmesiyle bu kara deliklerin oluşmasıdır. Hem böylece, birleşen galaksilerin merkezlerindeki kara deliklerin de birleşerek daha çok büyümeleri mümkün. Fakat ‘bunun tek başına yeterli olması mümkün mü?’ sorusu akla geliyor. Çünkü evrenin başlangıç anı, aslında çok da uzak değil; yaklaşık 13 milyar 730 milyon yıl önce. Ayrıca evren sürekli genişliyor, galaksi kümeleri birbirlerinden uzaklaşıyor. Galaksilerin kaç tanesi, oluşmalarından sonraki sürede birleşebilirdi? Bu sürenin yeterli olmayabileceği bilindiği için farklı teoriler de geliştirildi.
Bir teori de oldukça ilginç. Buna göre süper kütleli kara delikler, algılayamadığımız fakat olması gerektiğini düşündüğümüz ‘karanlık madde’ aracılığıyla oluşmuş olabilir. Çünkü kara delikler, kütle çekimine sahip maddeleri içine çekip alabilir. Karanlık maddelerin de zaten kütleleri olduğu için, süper kütleli kara delikleri onlar da besliyor olabilir. Bununla ilgili karanlık yıldız teorisi bile var. Çünkü bildiğimiz yıldızların büyüklük konusundaki sınırı, böyle süper kütleli kara deliklerin oluşması için yeterli değil. Fakat deniyor ki; bazı yıldızlarda iç reaksiyonlara güç veren şey, karanlık madde olabilir. Karanlık maddenin enerjisi, karanlık yıldızların devasa boyutlara ulaşmasını sağlar. Ve sonuç olarak; süper kütleli kara deliklerin, bu devasa karanlık yıldızlar aracılığıyla olabileceği iddia ediliyor.
Fakat makul görünen bir teori daha var; bu süper kütleli kara deliklerin oluşumu, evrenin yaratılmasının ilk anlarında başladı. Evren, ilk anlarında daha dar alanda olduğu için madde daha yoğundu ve bu yüzden bu kara delikler oluşup böyle büyüyebildi. Buna göre bu ilk kara deliklerin oluşumu için yıldız aşaması gerekmiyordu; yani gaz bulutları, doğrudan çöküş olarak tanımlanan bir süreçle çok büyük kara delikler meydana getirmiş olabilirler. ‘Galaksi’ adını verdiğimiz yapıların da, yıldızların-maddelerin, oluşan bu süper kütleli kara deliklerin çevresinde bir araya gelmesiyle oluştuğu düşünülüyor. Bu yüzden bu süper kütleli kara deliklerin, evrendeki galaksilerin bir çoğunun merkezinde var olduğu tahmin edilmektedir. Astrofizikçilere göre kütlesi yeterince büyük olan her galaksinin merkezinde bulunurlar. [2] Mesela bizim galaksimiz olan Samanyolu Galaksisi’nin merkezinde olduğu düşünülen süper kütleli kara deliğin adı Sagittarius A*’dır.
Sonuçta elimizde, bu kara deliklerin nasıl bu kadar sürede bu kadar büyük hâle getirildikleri ile ilgili pek çok teori var. Süper kütleli kara deliklerin yaratılmasında, bu saydığım süreçlerden bir çoğu da geçerli olabilir. Nasıl olursa olsun sonuç aynı; maddeler-yıldızlar bunların etrafında bir araya geliyor, dönüyor. İncelediklerime göre anlıyorum ki bu süper kütleli kara delikler, galaksilerin mevcut durumda olmasının sebeplerinden biri. Galaksilerin bu şekilde oluşumuna vesile olmaları için yaratıldıklarını anlıyorum.
Her ne kadar, Bekenstein-Hawking Radyasyonu olarak adlandırılan sürece göre kara deliklerin de ömürlerinin olduğu ve ışıma yaparak çok çok yavaş şekilde kütle kaybettikleri gösterilse de [3], evrendeki en kararlı ve en uzun ömürlü gök cisimleridir -mikro kara delikler hariç-. Kara deliklerin tamamen kara olmadığı, yaydıkları bir şeylerin de olduğu ve böylece ölümlü oldukları gerçeğinin tespit edilmesi, pek çok insanı şaşırtmış olabilir.
Tekrar söz konusu fotoğrafa döneyim. Tabi bildiğiniz gibi fotoğrafta görmediğimiz şey, kara delik. Biz kara deliği etrafında oluşturduğu etki sebebiyle biliyoruz. Fotoğrafta görülen kısım, olay ufkunun çevresi. Olay ufku öyle bir bölge ki, o alanı geçen ışık bile artık geri kaçamaz. Olay ufkunu her ne geçerse geçsin artık geri dönemez, ulaşacağı yer kara deliğin merkezidir. Görselde göremediğimiz kısım sadece merkezi değil, olay ufkunun içini de göremiyoruz; hızı saniyede 299.792 km olan -elektromanyetik dalgalar bu hızla yayılır- ışık bile kaçamıyorsa neyi görebiliriz ki? Bizim gördüğümüz kısım, olay ufkunun çevresinde yörüngeye girmiş olan maddeler. Bu gazlar, kara deliğe yakın oldukları için çok büyük hızlarda dönüyorlar ve birbirleriyle etkileşimlerinden aşırı derecede ısınıyorlar.
Fotoğraf, doğrudan görüntü sağlayan optik teleskoplarla değil, farklı ülkelerdeki 8 radyo teleskobunun -sonradan daha fazla adete çıktığı da belirtiliyor- tek bir teleskop gibi çalıştırılmasıyla elde edildi. Olay Ufku Teleskobu (Event Horizon Telescope) ismi, tek bir teleskobun değil, tümünün adı; fakat tek bir teleskop gibi çalıştırılıyorlar. Buna “bir teleskop ağı” da diyebiliriz. Hedef, bu çapta üretilemeyen bir teleskobun yapacağı işlemi, bu şekilde uzak bölgelerdeki birçok teleskop ile yapmaya çalışmak. Arada boşluklar olduğu için de elde edilen görüntünün netliği bu kadar oluyor. Çeşitli farklı bölgelere daha fazla teleskop kurulursa, netlik de artacaktır. Gördüğümüz görüntü, olay ufkunun çevresindeki gazların yaptığı ışıma. Radyo dalga boyundaki bu ışıma, merkezde bulunmuyor; çünkü bu bir kara delik. Bilim insanları, radyo teleskopları ile alınan verilerin, gözle algılayacağımız halini bizlere göstermektedir.
Sonuçta bu gelişmelerle, Allah’ın yaratışındaki ihtişamlı sanatı anlamaya-düşünmeye-hissetmeye bir adım daha yaklaştığımız için çok heyecanlıyız.
“Kendinden (bir nimet olarak) göklerde ve yerde olanların tümüne sizin için boyun eğdirdi. Şüphesiz bunda, düşünebilen bir topluluk için gerçekten ayetler (deliller) vardır.” (Casiye Suresi, 13) [4]
“Gerçek şu ki, ben bir hanif olarak yüzümü gökleri ve yeri yaratana çevirdim. Ve ben müşriklerden değilim.” (En’am Suresi, 79) [5]Onur Mustafa Ezber
Kaynaklar:
[1] NASA, “Black Hole Image Makes History; NASA Telescopes Coordinated Observations”, April 10, 2019, https://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/news/black-hole-image-makes-history (Erişim tarihi: 24 Nisan 2019)
[2] Bilim ve Teknik, Sayı 618, s. 18, Mayıs 2019
[3] Dr. Enis Doko, ‘Bilimsel Gizemler ve Yalanlar’, Destek Yayınları, s. 319